Türk lirası her seferinde değer kaybı yaşadığında ülke gündeminde haberler “dolar yükseldi” şekilde yankı buluyor. Peki, aslında yükselen dolar değil de, düşen Türk Lirası iken bu ifade yanlış olmaz mı?

Dünyada sadece Türk lirası yok. Farklı ülkeler, farklı farklı para birimleri kullanıyor. Dolayısıyla dolar veya Türk lirasından hangisinin değerinin değiştiğini görebilmek için Türk lirasını, dolar ile ve diğer bütün para birimleriyle karşılaştırma imkânımız var. Bu karşılaştırmayı yapan endeksler hali hazırda da mevcut aslında.

Dolar endeksi ABD’nin ticaret yaptığı ülkelerin para birimlerinden oluşan bir sepete karşı, doların değerini gösteren bir endeks. Bu endekse baktığımızda doların gücünün hangi seviyede olduğunu grafiklere bakarak görüyoruz. Son bir kaç yıldır dolar endeksi aynı seviyede dolaşıyor. Yani aslında Türk lirası ciddi bir şekilde yuvarlanırken Amerikan dolarının değeri hemen hemen hiç değişmedi.

Bu süre zarfında 1 dolar, 2 lira 60 kuruş seviyesinden 7 lira seviyesine geldi. Bu şekilde bakınca yine dolar yükselmiş gibi anlaşılıyor bir de tersinden bakalım. O tarihlerde 1 Türk lirasıyla 0.40 dolar alabilirken şimdi ancak 0.15 dolar alabiliyoruz. Bu şekilde anlatınca umarım Türk lirasının düşüşü görülebiliyordur. Hem de iki kattan daha yüksek bir düşüş. Bu zaman aralığı sadece 3 yıl.

Bu endeks ikna olmanıza yeterli gelmediyse uzun yoldan diğer ülkelerin durumuna bakalım. Diğer ülkelere bakarken de Türkiye’nin (TRY) de içinde bulunduğu kırılgan beşliye bakalım. Bu ülkeler: Hindistan (INR), Güney Afrika (ZAR), Brezilya (BRL), Endonezya (IDR). Kırılgan Beşli, Türkiye ile birlikte ekonomileri gelişmekte olan en sorunlu ülkeler. Aşağıya hızlı bir bakış için aynı tarihler arasında, aynı ölçekteki (sadeleştirilmiş) grafikleri ekliyorum.

3 yıllık zaman aralığını gösteren grafiklerde göreceğiniz üzere başlangıç ve bitiş farkı en yüksek olan Türk lirası. Yani dolar en çok lira karşısında değer kazanmış. Türkiye kendi ekonomisinin özelliklerini gösteren bu beş ülke arasında, dolar karşısında ciddî değer kaybeden tek ülke. 

Bütün bunlar göz önüne alındığında bu değer değişimini ifade eden cümlenin doğrusu “Türk lirası değer kaybetti” şeklinde olacaktır. Kelime oyunlarıyla kimsenin kimseyi kandırmasına gerek yok. En azından kendimize karşı dürüst olarak, bu ülkenin geleceği için, dış güçlerin doları yükselttiği efsanesini yaymaktansa, iç güçlerin Türk lirasının düşmesini engellemek için ne yaptığını soralım. Sorup duralım.