Adaletle ilgili çok şey söylenir. “Adalet devletin dinidir. Devletler adalet üzerine kurulur ve gelişir. Adalet devletin temelidir. Adalet oksijen gibidir. Adalet olmazsa olmazdır. Geciken adalet, adalet değildir” sözleri dilimize pelesenk olmuştur.
Ama son yıllarda adalete olan güvenin düşmesi bu sözlerin de sadece lâfta kaldığını gösteriyor.
Ekonomiden toplum hayatına, demokrasiden insan hak ve hürriyetlerine, vicdan hürriyetinden basın hürriyetine kadar birçok alanı içine alan “adalet” kavramı hayatımızın vazgeçilmezlerindendir.
Yapılan bir ankette Türkiye’de en güvenilen kurumlar araştırılırken, en güvenilir kurumların başında Meteoroloji Genel Müdürlüğü yer alması; Cumhurbaşkanlığı, Meclis, Adalet Bakanlığı, siyaset ve medyanın listede olmaması düşünülmesi gereken bir durum olarak ortaya çıkmıştı.
Adalete güven son yıllarda dip yaptı. Yıllarca devam eden yargılamalar, “delillerin toplanması, şüphelinin adaletten kaçmasının engellenmesi” amacıyla uygulanan en ağır koruma tedbiri olan tutukluluğun çok sık başvuruya bir yöntem hâline gelmesi ve bir cezaya dönüşmesi, hükümlü sayısının tutuklu sayısına eşit olması gibi durumlar, adalete güveni sarsan en önemli etkenler olarak karşımıza çıktı, çıkıyor.
Adalet konusunda ciddî meselelerin olduğunu sık sık çıkarılan “yargı reformları yapma ihtiyacı”ndan anlamak mümkün.
Bir yargı paketi çıkarken ikinci, üçüncü yargı paketlerinin hazırlığının yapılması adalette yaşanan sorunların bir türlü aşılamadığını da gösterir.
***
Üçü çare olmadı, dördüncü çıktı
İlki 2009, ikincisi 2015, üçüncüsü 2019 yılında açıklanan Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin dördüncüsü de açıklandı. İlk üç paket, adalete olan güveni sağlayamadığı ve sorunlara çare olamadığı için açıklanmıştı; bakalım dördüncü paket adaleti olan güveni sağlayacak mı?
ASAL Araştırma’nın Ocak ayında 26 ilde bin 800 kişiyle gerçekleştirdiği “adalet anketi”nin sonuçları Türkiye’de “adalet”in olmadığını ortaya koydu.
Anketine göre, Türkiye’de halkın yüzde 71’i adaletin olmadığını düşünüyor. “Adalet var” diyenlerin oranı yüzde 21,1’de kalmış. Cevap vermeyen ya da fikri olmadığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 7,9 olmuş.
Ankete göre, Türkiye’de halkın yüzde 71’i adaletin olmadığını düşünüyor. “Adalet var” diyenlerin oranı yüzde 21,1’de kalması düşündürücü değil mi? Cevap vermeyen ya da fikri olmadığını söyleyenlerin oranı ise yüzde 7,9 olması da dikkat çekici.
Adalete olan güvenin bu kadar düştüğü bir ülkede, idarecilerin başını iki elinin arasına alıp düşünmeleri gerekmez mi?
Bu anket dikkate alındığında, Adalet Bakanı Yılmaz’ın Tunç, “Yargıya yönelik eleştirilerde bulunanların hazmedemedikleri, demokratik hukuk devletine inanan bir yargı sistemine kavuşmuş olmamızdır” sözlerinin havada kaldığı görülüyor. Peki, “Gerçekten öyle mi?” sorusunu akla getiriyor.
Son günlerde adalet, hukuk ve yargının bu kadar tartışmalı hâle gelmesi, toplumu derinden etkileyerek adalete olan güveni daha da zedeliyor. Muhalefet, belediye başkanlarından parti genel başkanlarına, gençlik kolları başkanlarından sosyal medya paylaşımları yapanlara kadar birçok ismin tutuklanmasının, “hukukî değil siyasî kararlar” olduğu dile getiriliyor. Bu eleştirilerin dikkate alınması gerekiyor.
***
Adaletin olmadığı yerde…
Anlaşılıyor ki, sadece adalet sarayları inşa ederek güven sağlanamıyor. Milletin büyük bir çoğunluğunun yargı bağımsızlığına, tarafsızlığına ve âdil yargılanma hakkına güvensizlik duyması, ülkeyi yönetenlerin üzerinde durması gereken bir husus… Reformlar yapılırken önce “bağımsız ve tarafsız bir yargı” oluşturmak amacıyla yapılmalı...
Adaletin olmadığı yerde ne demokrasiden, ne de insan haklarından söz edilebilir; ekonomi de düzelmez.
Siyaset okula, camiye, kışlaya sokulmadığı gibi yargıya da sokulmamalıdır. Çünkü, adalet terazisi düzgün tartmazsa herkes adalet arar hâle gelir. Tıpkı bugün olduğu gibi…
***
Sözün özü
9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in, “Camiye siyaset girerse, ibadet kalmaz. Mahkemeye siyaset girerse, adalet kalmaz” diye günümüze ışık tutan bir sözü var.
Bu söz aslında meselenin de sözün de özü…