Ocak 1921’de Eskişehir yakınlarında kazanılan İnönü Zaferi’nin şerefi kahraman ordumuza (İslâm Ordusuna) aittir. Ne var ki, binlerce subay ve neferata ait olan bu şeref, ileriki yıllarda kendisine peşkeş edilen “soyadı” ile birlikte “Albay İsmet”e mal edildi.
Daha sonra paşalık rütbesine yükseltilen İsmet İnönü, “İnönü Zaferi” kazanıldığında henüz Albay rütbesini taşıyordu. 1
Dahası, kendisinin zafer bölgesinde olup olmadığı dahi meçhûl iken, elde edilen bütün o başarı hâsılatı tutup onun şahsına mal edildi. Bu ise, büyük bir haksızlık ve tarih gerçeğini çarpıtmaktan ibarettir. Zira, aynı günlerde, Albay İsmet, Kütahya-Gediz havalisinde olup kendisineitaat etmeyeceğini duyuran Çerkes Ethem’i tepelemek ve emrindeki Kuvâ-yi Seyyare’yi kovalamakla meşgul idi.
Evet, maalesef yakın tarihin bir yalan sayfasını da “İnönü Zaferi”ndeki çarpıtmalar teşkil ediyor ki, ihtisas tarihçileri tarafından bu meselenin de vüzûha kavuşturulması gerekiyor.
Biz burada kendi çapımızda hadisenin kronolojik seyrine kısaca bakmaya çalışalım.
«
Evet, konumuz bundan yüz küsûr sene evvel Türk ve Yunan kuvvetleri arasında Eskişehir yakınlarında yaşanan Birinci İnönü Muharebesi.
I. İnönü Muharebesi, 6 Ocak 1921 tarihinde iki koldan taarruza geçen Yunan kuvvetleriyle İnönü mevzilerinde savunmada olan Anadolu (Ankara) Hükümeti kuvvetleri arasında yaşanan muharebedir.
6 Ocak 1921 tarihine kadar Uşak ve Bursa bölgesinde hazırlıklarını sürdüren Yunan kuvvetleri, “Çerkez Ethem Gailesi”ni fırsat bilerek, İnönü-Eskişehir istikametinde taarruza başladı. 6 ile 9 Ocak günleri arasındaki muharebeler, bölgesini güvenli hale getirmek için bir tür “emniyet kuvvetleri harekâtı” şeklinde cereyan etti.
İnönü mevkiindeki kanlı muharebeler ise, 10 Ocak 1921 tarihinde başlayarak, Yunan kuvvetlerinin taarruz çıkış hatlarına, yani Sakarya Nehri’nin batı yakasına çekildiği gün olan 11 Ocak’a kadar devam etti.
Yunan tarafında bir kırılma, bir geri adım atma durumu vuku bulmakla beraber, taraflar arasında yine de şiddetli çarpışmalar yaşanmadı. Daha ziyade bir “geri çekilme” manevrası yaşandı. Bu sebeple, bazı tarihçiler bu safhayı klasik bir “savaş” kategorisinde değerlendirmiyor.
Bize göre ise, bu hadise yine de bir nevî “tarihin dönüm noktası”nı teşkil ediyor. Zira, 1683’teki Viyana Bozgunundan beri Doğu’ya doğru ilerleyen Haçlı kuvvetleri, Eskişehir’in Sakarya Havzasında ilk kez kırılarak geri doğru adım atmış oldu.
«
Üstad Bediüzzaman, 1921 yılı Ramazan ayında telif etmiş olduğu Lemaât isimli eserinde ifade ettiği gibi, Eskişehir’de elde edilen zafer, “zahiren küçük” olmasına mukabil, tarihin dönüm noktasını teşkil etmesi açısından, bunların kıymeti “bâtınen pek büyük” olmuştur. O eserdeki orijinal ifadeler şöyledir:
“Âlem-i İslâm cihadı, zamanen iki yüz senelik, mekânen iki yüz günlük tedafüî bir harp ve darb cephesi daima var idi. En son siperi ise, bu yeni senedir (1921), hem Eskişehir’de idi. Zâlim kâfirin en son taarruzu da bu cephede hemen kırıldı. Âlem-i İslâmın hak ve hürriyetinin istidradı için, biiznillah tedafü’den taarruza geçiyor; belki çok yerlerde geçti.
İnönü’nün (Eskişehir-Sakarya Havzasındaki) iki zaferi, zâhiren ger küçüktür; bâtınen pek büyüktür.” 2
NOT: Said Nursî’nin, Lemâat’teki bu kısmı bilâhare çıkarması, muhtemelen bir şahsa mal edilen şu “İnönü Zaferi” istismarcılığı sebebiyledir.
Dipnotlar:
1- Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları,
s. 29.
2- Bkz: Lemâat, ilk Osmanlıca nüsha.