Kısmet ise, Allah’ın her kişiye, her canlıya uygun gördüğü şey, durum. Kader, olmuş ve olacak her şeyin planlanması ve yazılmasıdır. O halde kaderimizi nasıl değiştirebiliriz ki? Kader meselesinde bazı akılların almadığı husus özetle şöyle seslendirilir:

“Madem Allah her şeyi ezelden takdir etmiş ve yazmıştır; öyle ise günah işleyenin suçu ne!”

Evet, eğer takdir ve yazmak tek belirleyici unsur olsaydı, o zaman imtihana, peygambere, güzel ve çirkin fiillere ne gerek vardı; neden insan yaptığı kötü işlerden, fiillerden dolayı sorumlu tutulmaktadır?

Meselenin püf noktasını yakalamak için, fiillerimizin iki türlü olduğunu kavramamız gerekir:

İrademizin hiçbir müdahalesinin olmadığı, hususlar/fiiller/işler... Ve hür irademizle yaptıklarımız…

Dünyaya erkek veya kız, Türk veya Arap olarak gelmemiz, bizim irademiz dâhilinde değildir. Dolayısıyla bunlar, “ıstırari, mecburi” hâllerdir, irademiz dışında cereyan ederler. Ki, bu ve benzeri durumlardan zaten sorumlu değiliz...

Yani “Niye sen Kürt doğdun, niye Türk oldun, neden Arabistan’da dünyaya geldin?” diye hiç kimse herhangi bir suale muhatap olmayacak, bundan herhangi bir sevap veya günah da almayacaktır. Allah, dilediğini, istediği millet ve ırktan yaratır. Diğer taraftan görmek, mecburi (buna ıstırari de denir) bir fiildir. Bakmak ise, ihtiyari, yani irademiz içinde olan bir fiildir. Gören bir insan, görme fiilinden dolayı değil, bakma fiilinden sorumludur.

Kadere iman, tam bir hürriyet kazandırır. Çünkü, insan bütün kâinatla ilgilidir, sayısız gayeleri, beklentileri ve istekleri vardır. Oysa kudreti, iradesi milyondan birisine kâfi gelmediği için, çektiği sıkıntıların ağırlığı altında ezilir. Kadere iman, insana irade sahibi, bütün fiil ve hareketlerinde hür ve serbest olduğunu anlatır. Düşünce, tefekkür, hâl ve hareketlerinde serbest olduğunu bilen için bundan daha büyük bir zevk ve lezzet ne olabilir?