Tarihçe-i Hayat - page 103

üzülmüfltüm. Onlar›n zann›n› tekzip etmek için, meflruti-
yeti herkesten ziyade fleriat nam›na alk›fllad›m. Lâkin yi-
ne korktum ki, baflka bir istibdat tekrar o zann› tasdik
eder diye, ne kadar kuvvetim varsa Ayasofya Camiinde
mebusana hitaben feryat ettim. Ve söyledim ki:
Meflrutiyeti meflruiyet ünvan› ile telâkki ve telkin edi-
niz. Tâ yeni ve gizli ve dinsiz bir istibdat, pis eliyle o mü-
bare¤i a¤raz›na siper etmekle lekedar etmesin. Hürriye-
ti adab-› fleriatla takyit ediniz. Zira cahil efrat ve avam-›
nas kay›ts›z hür olsa, flarts›z tam serbest olsa, sefih ve
itaatsiz olur. Adalet namaz›nda k›bleniz dört mezhep ol-
sun. Tâ ki, namaz sahih ola. Zira, hakaik-› meflrutiyetin
sarahaten ve z›mnen ve iznen dört mezhepten istihrac›
mümkün oldu¤unu dava ettim.
Ben ki, bir adî talebeyim. Ulemaya farz olan bir vazi-
feyi omuzuma ald›m. Demek cinayet ettim ki, bu tokad›
yedim.
B
Efi‹NC‹
C
‹NAYET
:
Gazeteler iki k›yas-› fasit cihetiyle ve
haysiyet k›r›c› bir neflriyatla ahlâk-› ‹slâmiyeyi sarst›lar ve
efkâr-› umumiyeyi periflan ettiler. Ben de gazetelerle, on-
lar› reddeden makaleler neflrettim. Dedim ki:
Ey gazeteciler! Edipler edepli olmal›; hem de edeb-i ‹s-
lâmiye ile müteeddip olmal›. Ve onlar›n sözleri, kalb-i
umumî-i müflterek-i milletten bîtarafâne ç›kmal›. Ve
matbuat nizamnamesini, vicdan›n›zdaki hiss-i diyanet ve
niyet-i halisa tanzim etmeli. Hâlbuki, siz iki k›yas-› fasit-
le, yani taflray› ‹stanbul
’
a ve ‹stanbul
’
u Avrupa
’
ya k›yas
TAR‹HÇE-‹ HAYATI
| 103
‹
LK
H
AYATI
itaat:
söz dinleme.
kay›t:
ba¤, s›n›r.
k›ble:
Kâbe yönü.
k›yas:
benzetme, karfl›laflt›rma,
mukayese etme.
k›yas-› fasit:
bozuk, yanl›fl k›yas.
lekedar:
lekeli.
matbuat:
bas›n-yay›n dünyas›;
matbaalar.
mebusan:
milletvekilleri.
meflruiyet:
meflrûluk, kànuna, di-
ne uygun bulunma, yasak olma-
y›fl.
meflrutiyet:
bir hükümdar›n bafl-
kanl›¤› alt›ndaki millet meclisi ile
idâre edilen devlet sistemi.
mezhep:
yol, gidilen yol, tutulan
盤›r; dinin esaslar›nda bir olmak-
la beraber teferruatta farkl› hu-
suslar bulunan müçtehidlerin ol-
mas›.
müteeddip:
edeplenme, terbiye
olma.
nam:
isim, ün, flan.
neflr:
yaymak; K›yâmetten sonra
bütün insanlar›n dirilip, toplan-
d›ktan sonra da¤›l›p yay›lmalar›.
neflriyat:
yay›nc›l›k.
niyet-i halisa:
samimi niyetli ol-
mak.
nizamname:
tüzük metni. ‹lgili
yerlere bildirilen resmî hükümler.
sahih:
do¤ru, kusursuz, flüphesiz.
sarahaten:
aç›kça.
sefih:
helâl olmayan zevk ve e¤-
lencelere düflkün, sefâlete düfl-
müfl kimse.
siper:
arkas›nda saklan›lan fley.
S›¤›nak, mania.
fleriat:
do¤ru yol, hak din yolu; ‹s-
lâm dini, ‹slâm’›n bütün hüküm-
leri.
takyid:
kay›t alt›na alma.
tanzim:
düzene koyma, s›ralama,
düzenleme.
tasdik:
onaylama, do¤rulama.
tekzip:
yalanlama, yalan oldu¤u-
nu söyleme; bir ifle inanmay›p in-
kâr etme.
telâkki:
anlama, anlay›fl, kabul
etme.
telkin:
fikir afl›lama, ö¤üt verme,
zihinde yer ettirme.
ulema:
âlimler, bilginler.
ünvan:
isim, lâkap, nâm, ün.
vicdan:
insan›n içindeki iyiyi kö-
tüden ay›rabilen ve iyilik etmek-
ten lezzet duyan ve kötülükten
elem alan mânevî bir his.
zan:
flüphe, zannetmek, sanmak,
sezme.
z›mnen:
gizli bir mânâ ile. Gizli
ifâde ile.
ziyade:
fazla, çok.
âdâb-› fleriat:
fleriat›n düstur-
lar›, kaideleri.
adalet:
do¤ruluk, hakkaniyet.
adî:
basit, normal, her zaman
yap›lan.
a¤raz:
garazlar, kötü maksat-
lar.
avam-› nâs:
insanlar›n ilmi ir-
fan› k›t, okuma yazmas› ol-
mayanlar›.
bîtarafâne:
tarafs›z bir flekil-
de.
cihet:
yön, taraf; vesile, se-
bep, bahâne.
dava:
tâkip edilen fikir, iddiâ.
edeb-i ‹slâmiye:
‹slâm terbi-
yesi.
edep:
terbiye, güzel ahlâk.
edip:
edebiyatç›, yazar.
efkâr-› umumi:
kamuoyu,
umumun fikiri.
efrat:
fertler, kifliler.
farz:
saymak, öyle kabul et-
mek.
feryat:
ba¤›r›p ça¤›rma, yük-
sek sesle aman dileme.
hakaik-› meflrutiyet:.
haysiyet:
itibar, de¤er, fleref,
k›ymet, derece, mertebe; ci-
het, bak›m.
hiss-i diyanet:
dini duygu.
Din hissi.
hitaben:
hitap ederek, sesle-
nerek.
istibdat:
kànuna ve nizâma
tâbî olmayan, keyfî, bask›c›
yönetim; zulüm ve tahak-
küm.
istihraç:
birfleyin içinden bafl-
ka fley ç›karmak, bir mânây›
istidlâl etmek, meydana ve
hârice ç›karmak.
1...,93,94,95,96,97,98,99,100,101,102 104,105,106,107,108,109,110,111,112,113,...1390
Powered by FlippingBook