Çünkü; dört veya beş yaşları arasında başlatılan bu uygulamanın hem teşvik edici olması ve hem de eğitici yönleriyle kültürümüzü canlandırma bakımından bir sorumluluk olduğunu düşünüyorum.

Osmanlı Devleti’nde çocuklar dört veya beş yaşına geldiklerinde ilk mektebe, bugünkü karşılığı ile ilkokula başlarken düzenlenen törene “Bed’-i Besmele veya Bed’-i Besmele Cemiyeti” veya tören sırasında okunan dualara “âmin” denildiği için “Âmin alayı” adı verilmiştir.

“Bed’i besmele” merasimi okula başlayacak çocuğun evinde hazırlıklar yapılırdı. Ev temizlenir, tütsüler ve buhurdanlıklar yakılır ve ikramlıklar hazırlanırdı. Talebe hamama götürülür, temizlenir, yeni kıyafetler giydirilir ve kokular sıkılırdı.

Bed’-i besmele töreninde çocuk baştan aşağı yeni elbiseler giymiş olarak davetlilerin karşısına çıkar ve hocasının önüne diz çöküp otururdu. Hoca çocuğa bir besmele çektirir, “Rabbi yessir” duasını tekrar ettirir ve elifbânın ilk harfi olan elifi gösterirdi; daha sonra da bir aşr-ı şerif okunurdu. Ardından hoca tarafından öğrenciye, Allah’tan zihin açıklığı ve başarılar niyaz edilen “Rabbi zidnî ilmen” duası yapılarak tören bitirilirdi.

Âmin alayının insan hayatındaki etkilerini Halide Edip Adıvar şöyle anlatır: “Ablama da bana da gayet süslü, ipekli entariler giydirdiler, başımızı örttüler. Sonra bizi köşedeki hocanın önüne oturttular. Hoca, rahlenin üstünde duran az yapraklı bir kitabın ilk sahifesini açtı. Şahadet parmağını sahifenin başını kapayan, karışık bir sayfanın üstüne koydu. Biz de bu kalın sesini takip ederek «Besmele» ve «Elif» dedik. Ablam değil amma ben ilk defa o gün okumaya başladım. Çünkü o daha evvel mektebe gittiydi.”

Hasan Ali Yücel de “Geçtiğim Günler” adlı hatıratında bed’-i besmele törenini anlatır. Yücel ilk hocasına duyduğu saygıyı anlatırken, “En küçük bir hayal kırıklığına uğramadım. İlk hocam bana her zaman şeyhülislâmlardan daha üstün göründü” diyor.’1

Dipnot:

1- www.yenişafak.com, 15/09/2019