Uluslararası Adalet Divanı (UAD), Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), BM Uluslararası Hukuk Komisyonu (ILC) en çok bildiğimiz ve kulak aşina olduğumuz uluslararası mahkemeler.

İsrail-Hamas savaşı sırasında gördük ki bu tür kuruluşların etkinliği ya lafta kalıyor ya da kağıt üzerinde. Özellikle ABD, Çin, Rusya, İngiltere veya Fransa gibi ülkelerin, bu mahkemelerin almış olduğu kararları kendileri nezdinde kabul görmüyorsa, bütün dünya birleşse alınan kararlar uygulanamıyor. BM’de veto etme hakları nasıl varsa, burada da aynı düşünce içene giriyorlar. Adeta veto ediyorlar. Gazze’yi yerle bir eden, bebek, çoluk, çocuk, sivil, yaşlı, kadın demeden öldüren, soykırım ve katliam yapan, Netenyahu’nun Lahey Adalet Divanı’nda yakalama kararı çıkmasına rağmen, ABD kongresine konuşmacı olarak davet edilmesi ve konuşma yapması çok ilginç bir gelişme olarak tarihe geçti. Aslında karar uygulansa burada yakalanmalıydı. Cumhuriyetçi senatörlerin çoğunlukta olduğu konuşma esnasında dakikalarca ayakta alkışlanması çok manidar. Buradan dünyaya verilen mesaj daha ikonikti; ‘’biz istersek, bu mahkemeleri biz kurduk, bizim istediğimiz şekilde işlerler’’ şeklinde hava yansıtıldı. Bu da doğal olarak bir çok ülkede hayal kırıklığı ve insanların zihninde dünyada adaletin sağlanamayacak fikri ağır basmaya başladı. En önemli çöküş ise bu fikrin yaygınlaşması olabilir, ama inşallah olmayacak. İnsanların adalete, hukuka ve insan haklarına olan güçlü inançları, düşünceleri yara alsa da vazgeçilmeyecek tarzda ilerliyor. Bu olayların yaşandığı zaman diliminde yapılan bu toplantı çok önemliydi.

Boğaziçi Üniversitesi Hukuk Fakültesince düzenlenen “Gazze’den Sonra Uluslararası Hukuku Yeniden Düşünmek” konferansının yapılması, gelecekteki ‘’Adalet ve İnsan Haklarına ışık tutuyordu. Konu başlığı “İşgal, Irkçılık ve Direniş” başlıklı oturumun çıktılarına bakalım.

Eski BM Filistin Özel Raportörü Lynk, “Uluslararası Ceza Mahkemesinin Roma Statüsü kapsamında İsrail yerleşimleri” başlıklı sunumunda “Adalete inanan, uluslararası insancıl hukuka, insan haklarına ve ceza hukukuna inanan bizlerin, adaletin nefes alabilmesi ve iktidar güçlerine karşı koyabilmesi için bu alanda bir ışığa ihtiyaç olduğundan bahsediyordu.” Bu ışığın, bir çok devlet adamlarının iktidarlarında cılız dahi olsa bu tarz çıkışların bekleniyor olmasıydı.

Devlet yönetimleri bu cılız sesleri çıkarmakta nazlansalar da halklar bu sesleri çok daha güçlü şekilde Londra’da, Paris’te, New York’ta, Berlin’de çıkarıyordu. Önemli olanın yönetim kadrosundakilerinin de bu sese kulak vermeleri.

Lynk, “Uluslararası hukuk, tek başına Filistin’in kurtuluşunu getirmeyecektir, ancak uluslararası hukuk ve sistem, ulusların kararlılığında birleştiğinde, ihtiyacımız olanı ortaya çıkaracaktır. Filistin topraklarında insan hakları özel raportörü olarak görev yaptığım yıllarda bana yol gösteren inancım buydu” ifadelerini kullandı. Uluslararası bu tür mahkemelerin adil kararlarının, öncelikle devleti yönetenlerce koşulsuz kabul görmesi, ortak paydada birleşerek halkın yararına olacak şekilde istenilen seviyeye çıkması beklenilmekte.

Uluslararası hukuk, uluslararası toplum tarafından kararlılıkla ortaya çıkarılana kadar, kağıt üzerinde kalacaktır” diye konuşması inancını ortaya koymakta. Yapılması gerekenin, meydanlarda taşkınlık ve anarşi çıkarmadan halkların adalet isteyen sesine kulak verilmesi ve bu inancın devam ettirilmesinde gizli.