Madde bağımlılığı nedir, kişide ne gibi zararlı etkiler bırakır?

Aklın kiraya verilmesine “bağımlılık”, aklını özgür iradesi ile kontrol edemeyecek hale gelen insana da “bağımlı” denir. Zararları; biyolojik, psikolojik ve sosyal boyuttadır. Kısacası normal bir insan hayatı içerisinde bulunan tüm insanî özellikleri etkiler ve bozar. Geri döndürülmesi zor bir süreçtir, dönebilen için de zorluklar devam eder. 

Madde ulaşımı ve kullanımı anlamında yer mekân ve kişiler gibi bir kolaylık var mıdır? Dikkat uyandırmak anlamında “En çok buralarda bulunur!” diye bir yer belirtilebilir mi?

Her yerde bulunabilir. Bu cevap sorunuza kısa ve kolay olsun diye verilmiş bir cevap değildir. Gerçek budur! Uyuşturucu “insan” olan her yerde olur, genç nüfusun olduğu yerlerde ise, daha çok olur. Çünkü uyuşturucunun “müşterisi” öncelikle genç nüfus, ardından bütün insanlardır. Bilhassa uyuşturucu ile ilgili ilk temas bir yere giderek olmaz, hedef insanın ayağına gelir uyuşturucu. O yüzden her yaşta kurulan arkadaşlık ilişkileri çok önemlidir. Ve uyuşturucunun yaygınlığının arttığı bugünlerde en iyi önleme faaliyeti uyuşturucunun olabileceği yerlere YAKLAŞMAMAKTIR! Ve size doğru bir hamlede; yaklaştırmamaktır.

Bağımlılıkla mücadele etmenin en etkin yolları nelerdir? İletişim araçları ve sosyal paylaşım siteleri bu noktada çocukların üzerinde etkili midir?

En etkili yol aile ilişkisidir. Anne-babalar ebeveyn olmayı becerebiliyor ise, rehberliklerini bilginin gücü eşliğinde, sevgi ve ilgilerini ayarlı bir şekilde gösterebiliyorlar ise, bu en etkili mücadeledir. Diğer her yöntem aileden sonra gelir. Aile bu mücadelede gerekli mücadele rolünü üstlenmiyorsa ne mi olur? Her şey eksik olur. Örnek; baba veya anne ya da ikisi birden sigara içiyor ise, çocuklarının esrarla karşılaşması sırasında, esrar maddesinin sunumu, “sigara gibi bir şey” diyerek yapılacağı için anne ve baba, çocuklarının esrar maddesi ile karşılaştığından kabul etmesine en büyük iki sebeptir! Rol model olmak hayatî önemdedir.

Kitaplar, seminerler, bildirimler, toplantılar ve daha birçok çalışma için canhıraş bir şekilde koşturma halindesiniz. Sizi bu anlamda bu kadar etkin kılan şeyler nedir Zafer Bey? 

Ben uyuşturucu ve yaptıkları hakkındaki dramları bir narkotik polisi olarak önce sokaklarda yaşadım. Ardından “Bağımlılık Danışmanı” olarak birçok aileyi dinledim, çaresizliklere sayısız kez şahit oldum. Bir polis olarak, polisin uyuşturucuları yakalamasıyla gelecek bir sonun olmadığını gördüm. Önleme çalışmaları, anlatmak ve bunun için akla gelen her yöntemi kullanmak, görev ötesinde bir vatandaşlık borcumdur. Ve bu konuda benim borcum büyük, öde öde bitmez. Keşke dediğiniz gibi olsa da “canhıraş” halimiz -eğer varsa- bir işe yarasa, bu en büyük duamdır.

Uyuşturucu maddeyi insanımıza, özellikle de genç neslimize ulaştıran güç odaklarının önüne neden geçilemiyor ve gün geçtikçe onlar daha etkin bir şekilde gençliği ele alabiliyor?

Cevabı bende olmayan bir soru. Daha doğrusu buna verecek cevapla vakit kaybetmemem gerektiğini yıllar önce öğrendim ve gerçeği kabul ettim. İnsanca yaşama menfaati ne zaman devlet menfaatlerinin üzerine çıkar ve insanlık bunda ittifak ederse, işte o zaman bu tablo değişir, aksi mümkün değil. Bu gerçeği hepimiz biliyoruz, ama bilmemize ve büyük resmi bir başımıza değiştiremeyeceğimiz gerçeğini kabul edip “bir insana” yardım etme mikro ölçeğine de geçip faydalı olmuyoruz. Ve burada sorun, acaba “mikro çözüme emek vermeyen makroyu nasıl değiştirsin?” sorusunun cevabında saklı olabilir mi?  

Maddenin aşama aşama kişiye ulaşma süreci nasıl gelişiyor ve bu noktada kesintiye uğraması nasıl sağlanabilir?

Bağımlılık bir beyin hastalığıdır. Her hastalık malum virüslerle yayılır. Bağımlılık hastalığını bulaştıran virüse “arkadaş” denir. Yani bağımlılık bir insan ilişkisi olmadan havadan, tükürükten, kandan bulaşmaz. İki insan arasında kurulan, insanî ilişkinin suiistimali ile bulaşır. O yüzden “arkadaşın kim?” sorusunun cevabı, uyuşturucu ile mücadelede hayatî önemlidir. Bir gence birey olma yolunda kazandırılacak en önemli insani özellik; “özdenetim” mekanizmasıdır. Bir hedef için ilerlerken hayatında nelere “hayır” demesi gerektiğini bir çocuğa öğretebilen aile, çocuğu hakkında hayal kırıklığı katsayısını minimuma indirir. Sorumluluk alabilen bir yaşama uyuşturucu girmez.

Ayrıca bir sıralama yapacak olursak şöyle yapabiliriz;

1- Uyuşturucu arkadaştan gelir.
2- Merak ettirilir.
3- Teklif eden kendi içtiğini beyan eder ve kendisi kullanarak bunu gösterir.
4- Sanal reklâmı yapılır.
5- Tanışıklık ilişkisiyle öğrenilen zaaflar üzerinden teklif yapılır.
6- Ve kesinlikle ilk kullanımlar ve bir süre daha uyuşturucu BEDAVA verilir.

Ağırlıkla hangi yaş grubu içinde görülüyor? Kullanıcıyı bu yola iten nedenler sizce nelerdir? Keşfedilmesi neden geç dönemlerde oluyor?

Uyuşturucu için yapılan en gereksiz tartışmadır. Uyuşturucu kullanım yaşının bir yere düştüğü yok. O yaş, hayatı merak ederek öğrenmeye çalışılan ve deneme-yanılma yöntemleri ile birçok hatanın yapılabildiği ergenlik dönemidir. Burada mühim olan uyuşturucu konusunda deneme-yanılma yöntemi ile öğrenmenin bir yöntem olmayacağının öğretilmesidir.
Her insan “iyi olma hali” için bir şeyler yapar. Uyuşturucu kullanımı da bu “iyi olma hali” için denenen, kullanılan ve neticesinde bağımlı olunan sorunun adıdır. Uyuşturucuların “sahte iyi oluş hali” yaşatması maalesef “iyi olma hali” peşinde olan insanların devamında hızla bağımlı olmasının en büyük nedenidir. Gençler de bu iyi olma hali arayışı için uyuşturucu kullanırlar.
Aileler ortalama bilimsel bir veri olarak çocuklarının uyuşturucu kullandığına 2 yıl sonra şahit olmaktadırlar. Bunun nedeni de, aile içerisinde hiç olmayan ve zayıflayan aile ilişkileridir. Çocuğun büyürken birey olmasının farkında varamayan aileler, çocuklarının değişen yaşlarına ayak uyduramaması da bunda etkilidir.

Erken keşif için neler yapılabilir? Aileler nelere daha çok dikkat etmeli ve şüpheleniyorlarsa bilinçlenmek anlamında nerelere başvurmalı?

Çocuklarına sarılan, çocukları ile göz temasını kaybetmeyen aileler, yalnızca uyuşturucu sorunu değil, birçok sorunun da önüne geçebilir. O yüzden etkili iletişimde kalma ve birlikte kaliteli zaman geçirmek önemlidir. Okul ziyaretleri yapmak, çocuğun akademik başarısını takip etmek ve sosyal hayatının içerisindeki ilişkilerinden haberdar olmak gerekir.

Bilinçlenmek için okullarda yapılan uyuşturucu önleme eğitimleri ve diğer eğitimler veliler tarafından muhakkak takip edilmeli ve katılım sağlanmalıdır. Okul rehberlik servisi öğretmeniyle yalnızca sorun olunca değil, okul ziyaretleri sırasında görüşmek faydalı olacaktır. Bu alanda yazılmış kitapları okuyup, bilgilendirici internet sayfalarını takip ederek bilginin gücüyle güçlenmek en etkili yöntemdir.

Bırakmak ve hayatını bir düzene koyabilmek anlamında yardım için size ulaşmayı düşünen gençlere, insanlara neler söylemek istersiniz?

Benim yaşanmışlıklar neticesinde ortaya çıkardığım sloganım aslında her şeyi anlatıyor: “İNSANA SONSUZ, BAĞIMLILIĞA SIFIR TOLERANS!”
Bu sorun, sorunu yaşayan kişinin bir başına atlatabileceği bir sorun değildir. Sevenlerinin ona tahammül göstermesi şarttır. Ancak bağımlı kişinin de verdiği mücadele kararının arkasında durabilmesi için bu mücadeleyi göze alması gerekir. Uyuşturucu bağımlılığı akşamdan sabaha düzelecek bir sorun değildir. Bu bir süreçtir ve zorludur. Bu zorlukları bir rehber ve onun söylediklerini harfiyen uygulamakla başarmak imkânsız değildir.