671 Sayılı  Şapka İktisaı Hakkında Kanun çıkarılalı tam 99 yıl oldu. Neredeyse 100 yılı deviren bu kanun günümüzde fiilen uygulanmasa da şeklen yürürlükte kalmaya devam ediyor. Hukuk Fakültesinde derslerde “metruk (terk edilmiş) kanun” örneği olarak anlatılıyor. 

*** 

Uygulandığı dönemde birçok acılara sebebiyet veren, demokrasi serüvenimizde büyük yaralar açan bu kanunun üzerinden 99 yıl geçmesinin bir kutlama sebebi olması da hayret verici bir hadise olarak karşımıza çıkıyor.  

Kanunun 1. maddesinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi azaları ile idarei umumiye ve hususiye ve mahalliyeye ve bilümum müessesata mensup memurin ve müstahdemin Türk milletinin iktisa etmiş olduğu şapkayı giymek mecburiyetindedir. Türkiye halkının da umumi serpuşu şapka olup buna münafi bir itiyadın devamını hükümet meneder.” denilmektedir. 

Buna göre kamu görevlilerinin şapka giymesi kanun ile zorunlu tutulmuş, halkın da şapkadan başka bir başlık örneğin sarık giymesi de yasaklanmıştır. Kanuni olan ancak hukuki olmayan bu düzenleme ile halka istemediği bir kisveyi giymesi dayatılmış, kanuna muhalefet edenler sıkıyönetim mahkemelerinde ve İstiklal Mahkemelerinde yargılanmış, hatta bazıları idam edilmiştir. Şapka giyenler medeni, giymeyenler ise gerici ilan edilmiştir. Toplumsal barış zarar görmüş, hukuk sistemi olağanüstü mahkemeler vasıtasıyla yara almıştır. 

*** 

Mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Salahiyettar mercilerin emirlerine itaatsizlik” başlıklı 526. maddesinde “Şapka iktisası hakkında 6 sayılı Kanunla Türk harflerinin kabul ve tatbikine dair 1353 sayılı Kanunun koyduğu memnuiyet veya mecburiyetlere muhalif hareket edenler iki aydan altı aya kadar hafif hapis veya bin liradan beşbin liraya kadar hafif para cezasiyle cezalandırılır.” denilerek kanuna muhalefet edenlerin cezalandırılması amaçlanmıştır. Neyse ki bu hüküm yeni Türk Ceza Kanunu’nda yer almamaktadır.

Böylece bu kanuna aykırılık müeyyidesiz bırakılmış olmaktadır. Ancak bu müeyyidesizlik hali kanunun 99. ve 100. yıllarının kutlanması garabetini ortadan kaldırmamıştır. Zira kanun yürürlüktedir ve siyaset bu konuda tavizkardır. 

*** 

Anayasa’nın 174. maddesinde ise, Şapka Kanunu İnkılap kanunları arasında sayılmış ve bu Kanunun hiçbir hükmünün Anayasa’ya aykırı olarak kabul edilemeyeceği ve yorumlanamayacağı düzenlemesi getirilmiştir. 

Böylelikle Şapka Kanunu Anayasa’nın koruması altına alınmış ve Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilemeyecek konuma getirilmiştir.

Ancak bu düzenleme bu Kanunun sadece AYM önüne götürülmesi engeller. Yoksa değiştirilmesini ya da yürürlükten kaldırılmasını engellemez. 

Baskı, zorlama ve dayatmaların demokraside yeri yoktur. Millete rağmen yapılan, toplumun vicdanını yaralayan ve toplumca kabul görmeyen düzenlemelerin eninde sonunda uygulanmayacağı, hiçliğe mahkum edileceği açıktır. 

Bunun gibi yürürlükte olan ancak uygulanmayan (metruk) diğer kanunlar da kanunlara ve hukuka olan inancı zayıflatıyor. Bu sebeple bu tür kanunların açıkça ilga edilmesi daha doğru olacaktır.