Rüya Üç Türlüdür

Peygamber Efendimiz (asm) buyurdu ki: “Rüya üç türlüdür: Biri saliha rüyadır. Allah’tan bir müjdedir. Biri şeytanın korkutması ve oynamasıdır. Biri de nefsin kendi kendine kurgusu ve konuşmasıdır. Hoşunuza giden rüyayı anlatabilirsiniz. Hoşunuza gitmeyen rüya gördüğünüzde bunu anlatmayın ve namaz kılın.”1

Hadiste belirtilen rüya çeşitlerinden birincisine rahmani, ikincisine şeytani, üçüncüsüne de nefsani rüya denmiştir. Bunlardan son ikisi tabire değmeyecek ölçüde ölçüsüzdür, seviyesizdir. Kur’ân böyle rüyalara “edğasü ahlam” der.2 Hiçbir mana ifade etmezler. Üzerinde durulmaya değmezler. Hiçbir hakikati barındırmazlar. Ne geçmişte ne gelecekte; hiçbir hâdiseye, hiçbir yere işaret sayılmazlar. Gerçeklikleri yoktur.

Böyle rüyalar için Bediüzzaman Hazretleri der ki: “Mânâsı varsa da ehemmiyeti yok. Ya mizacın inhirafından, kuvve-i hayaliye şahsın hastalığına göre bir terkibat, tasvirat yapıyor; yahut gündüz veya daha evvel, hattâ bir iki sene evvel aynı vakitte başına gelen müheyyiç hâdisâtı, hayal tahattur eder, tâdil ve tasvir eder, başka bir şekil verir.”3 

Rüyalar konusunda Peygamber Efendimiz (asm) şu tavsiyeyi de veriyor: “Sizden birisi sevdiği bir rüyâyı görürse, bilsin ki o Allah tarafındandır. Bunun üzerine Allah’a hamd etsin ve bu rüyâyı başkalarına da anlatsın. Buna aykırı, hoşlanmadığı bir rüyâ görürse, bilsin ki, o Şeytandandır. Şerrinden Allah’a sığınsın ve bunu hiç kimseye söylemesin. Bu durumda o rüyâ, sâhibine zarar vermez.”4      

Rüyâlarımızdan Sorumlu Değiliz

Kimler manasız, seviyesiz ve ölçüsüz rüyâ görür? Kimler sâdık rüyâ görür? Manasız, ölçüsüz ve seviyesiz rüyâları sâdık rüyâlardan ayırabileceğimiz bir ölçümüz olacak mı? Bir rüyânın Rahmânî olduğunu ve bizim için bir mesaj taşıdığını nasıl anlayacağız? Ve rüyâ ile amel edecek miyiz?

Rüyâda irademiz yoktur. Dolayısıyla uykuda hayalimiz bazen seviyesiz ve anlamsız girdaplarda veya çöplüklerde dolaşabilirken; bazen de mühim bir mânânın etrafında dönebilir. Yani uyku esnasında irâdemiz hâkim konumda değil. Bu açıdan rüyâlarımızdan sorumlu değiliz. Çünkü kendimizde değiliz. Çünkü uyanık değiliz.   

Herkesin her an seviyesiz ve mânâsız rüyâ görmesi de mümkün; Rahmânî veya sâdık rüyâ görmesi de. Ne var ki, ne seviyesiz rüyâlarımızdan dolayı kendimize kötü puan verebiliriz; ne de sâdık rüyâlarımızdan ötürü kendimizi yüceltebiliriz! Tâbiri doğru çıkan mânâlı bir rü’yâ gördüğümüzde, ancak Allah’a hamd ederiz.  

Mânâsız rüyâlarımızı ise tıpkı “vesvese” gibi değerlendirelim, aldırmayalım, üzerinde durmayalım, yorumlamaya çalışmayalım, hele, hele kötümser mânâlar çıkarmaya hiç çalışmayalım, geçelim.

Rüya İle Amel Edilmez

Rüyâlarımızı doğruya en yakın şekliyle yorumlamak için kendi hislerimize, duygularımıza ve iç dünyâmıza dönmemizde yarar vardır. Sâdık rüyâlarımızı bir nevi, olaydan önce içimize doğan bir his niteliğinde değerlendirdiğimizde; iyimser bir yorumla kendi rüyâmızı tabir etmemiz mümkündür. Ya da, kendi yaptığımız tabir, başkaların yaptığı tabirinden daha isâbetli olabilecektir. 

Ancak rüyâları kötüye yorumlamak câiz olmadığı gibi; çok net bir ilmî veri niteliği taşımadığından, rüyâ tabirleri ile amel etmek de câiz değildir. Çünkü ilim ile amel edilir; ilimsiz yorumlarla amel edilmez.

Dipnotlar:

1- Buhari, Tabir 2, 10; Müslim, Rüya 6; (2263); Muvatta, Rüya 1, (2, 956).

2- Yusuf Suresi: 44

3- Mektubat, s. 404

4- Buhârî, K. Ta’bîr, 2102