HİLÂL VE TAKVİM

Hilalin takvim için esas alınabileceğini bize Kur’ân öğretiyor. Buyuruyor ki:  

“Güneş’i ışık kaynağı, Ay’ı da parlak kılarak, hesabı ve yılların sayısını bilesiniz diye ona evreler takdir eden Allah’tır. Allah bütün bunları rastgele değil, şaşmaz ölçülere bağlı olarak yaratmıştır. Bilgiyle donanmış bir topluluk için ayetlerini açıklıyor.”1 

Demek, hilalin evreleri rastgele değil, bir ölçüye göre ve takvimde esas alalım diye tanzim edilmiştir. Kur’ân hilalin tespit edilmesini bilgiyle donanımlı bir topluluğa emrediyor.  

Fakat İslamiyet hayat dinidir. Her şarta göre bir çözümü hep olmuştur.

Müslüman’ın dağ başında, kır başında ve zor şartlarda bulunması halinde nasıl amel edeceğini, Ramazan’ın girişini ve bitişini nasıl tespit edeceğini Peygamber Efendimiz (asm) bizzat bildirmiştir. Buyurmuştur ki:

“Biz ümmi bir topluluğuz. Ne yazı yazarız, ne de astronomik hesaplar yaparız. Bize lazım olan ay’ın hesabıdır. O da bazen şöyle, şöyle, şöyledir. (On parmağını iki defa açıp, bir defa da başparmağını kısıp 29’u işaret etti.)2

“Hilali görünce Ramazan orucuna başlayın. Hilal görünce Bayram yapın. Hava kapalı olursa ayı takdir edin.”3 Bir rivayette, “Hava kapalı olursa ayı otuza tamamlayın.”4 

Bir diğer rivayette İbn-i Ömer (ra) diyor ki: “Resulullah (asm) Ramazanı zikretti. “Ay yirmi dokuzdur. Ay şöyle, şöyle, şöyledir” buyurdu. “Eğer üzeriniz bulutlanırsa, miktarını hesap ediniz” dedi, “Otuz” sözünü söylemedi.”5  

PEYGAMBERİMİZİN (ASM) EMRETTİĞİ HUSUSLARI AÇARSAK:

1-Bazen hava kapalı olur ve hilal gözükmez. Bu gibi durumlarda ayı takvime göre hesap edin. (Bediüzzaman Hazretleri takvime uyulmasını tavsiye etmiştir.)

2-Bazen ihtilaf-ı metali (dünya yuvarlak olduğundan ve döndüğünden, hilalin farklı yerlerden doğması) nedeniyle hilal başka bir yerde gözükmüş olsa da, bizim ülkemizde gözükmez. Nihayet birkaç saat sonra ülkemizde de gözükecektir. Veya ülkemiz üzerinden geçmiştir de, hava bulutlu olduğundan veya hilal yeni olması ve güneşin parlaklığında fark edilmemesi nedeniyle görmemişsinizdir. Bu durumda da hilalin başka bir yerde gözükmüş olmasını yeterli sayın. Buna göre takdir edip hesaplayın.  

3-Hesaplamalarda ihtilaf vaki olursa, orucu yirmi dokuz tutanın da, otuza tamamlayanın da orucu makbuldür, bayramı sahihtir. Birbirinizi dalaletle veya fitne ile itham etmeyin. Bu durumda içtihatlardan biri ile amel edenin ötekisine “Bayramda oruç yedin!” ötekinin berikine: “Ramazanı eksik tuttun” diye sataşması, kınaması ve kavga çıkarması caiz olmaz.  

GÜNÜMÜZE GELİNCE...

Günümüzde, Kur’ân’ın ifade ettiği gibi, bilgiyle donanmış bir topluluğumuz var, elhamdülillah. Hatta öyle ki âlem-i İslam olarak fıkıhçılarımız, uzay bilimcilerimiz ve uzmanlarımız 1978 yılından beri hilali görme ihtilafını çözmek için yedi defa toplanmışlar. İlk toplantıda Mekke’de hilali gözetleyen bir rasathane kurmaya karar vermişler. Sonuncu toplantıyı geçtiğimiz yılda yaptılar ve beraber hareket etme kararı aldılar. 

Fakat her nasıl olduysa oldu ve bu sene de bayramlar ihtilaflı günlerde ihya edildi.   

Yeri gelmişken, İslam âlemince ortak hareket etmek için yoğun çaba gösteren Türkiye Diyanetini tebrik ederim. Ramazan hilalini Şili’nin iki bin kilometre kuzeyinde Santa Maria Island’da bayram gecesinde saat: 02.00’de gözetleyip, takvimin doğru olduğunu ilan eden de Diyanetimiz oldu. 

Fakat Arabistan’da gözükmemiş olması nedeniyle, Arabistan’a göre hareket eden birçok İslam ülkesinde bayram bir gün sonra kutlandı. 

Ne diyelim… Bin yıl önce Kur’ân’dan ilham alıp ilk rasathaneyi kuran, astronomi ilmine büyük önem veren ve uzay çağının ilk temellerini atan başta El Kindi, Farabi, Harezmî, Biruni, Uluğ Bey ve Ali Kuşçu olmak üzere Müslüman ilim adamları bu günleri görseydiler, inanın cahilliğimizden ve ihtilafımızdan Allah’a sığınacaklardı.

Allah her iki günde de oruç tutanların ve bayram yapanların oruçlarını ve bayramlarını kabul etsin. Müslümanlara da tez zamanda akl-ı selim ihsan eylesin. Amin.

Dipnotlar: 1 Yunus Suresi: 5 2 Müslim, Sıyam,  15 3 Buhari, Savm, 11; Müslim, Sıyam, 3, 6, 7, 8, 9,  4 Müslim, Sıyam, 4, 15, 17, 19, 20  5 Müslim, Sıyam, 5, 10, 12, 14