Sözler - page 752

Evet, kader, cüz-i ihtiyarî, iman ve ‹slâmiyetin nihayet
meratibinde; kader, nefsi gururdan; ve cüz-i ihtiyarî,
adem-i mes’uliyetten kurtarmak içindir ki, mesail-i ima-
niyeye girmifller. Yoksa, mütemerrit nüfus-u emmarenin
iflledikleri seyyiat›n›n mes’uliyetinden kendilerini kurtar-
mak için kadere yap›flmak ve onlara in’am olunan me-
hasinle iftihar etmek, gururlanmak, cüz-i ihtiyarîye isti-
nat etmek, bütün bütün s›rr-› kadere ve hikmet-i cüz-i ih-
tiyariyeye z›t bir harekete sebebiyet veren ilmî meseleler
de¤ildir.
Evet, manen terakki etmeyen avam içinde, kaderin
cây-› istimali var; fakat, o da maziyat ve mesaiptedir ki,
ye’sin ve hüznün ilâc›d›r. Yoksa, maasi ve istikbaliyatta
de¤ildir ki, sefahate ve atalete sebep olsun. Demek, ka-
der meselesi teklif ve mes’uliyetten kurtarmak için de¤il,
belki fahir ve gururdan kurtarmak içindir ki, imana gir-
mifl. Cüz-i ihtiyarî, seyyiata merci olmak içindir ki akide-
ye dahil olmufl; yoksa mehasine mastar olarak tefer’un
etmek için de¤ildir.
Evet, Kur’ân’›n dedi¤i gibi, insan, seyyiat›ndan tama-
men mes’uldür. Çünkü, seyyiat› isteyen odur. Seyyiat,
tahribat nev’inden oldu¤u için, insan bir seyyie ile çok
tahribat yapabilir. Müthifl bir cezaya kesb-i istihkak eder:
bir kibrit ile bir evi yakmak gibi. Fakat, hasenatta iftiha-
ra hakk› yoktur; onda, onun hakk› pek azd›r. Çünkü, ha-
senat› isteyen, iktiza eden rahmet-i ‹lâhiye ve icat eden
kudret-i Rabbaniyedir. Sual ve cevap, dâî ve sebep, ikisi
adem-i mes’uliyet: sorumsuzluk,
mes’uliyetsizlik.
akide: inanç.
atalet: tembellik.
avam: yüksek tabakadan olma-
yan; halk tabakas›.
cây-› istimal: kullan›m alan›.
cüz-i ihtiyarî: arzu serbestli¤i; di-
ledi¤i gibi hareket edebilme kabi-
liyeti; irade.
dâî: dua eden, duac›.
fahir: büyüklenme, gururlanma.
gurur: kendini be¤enmifllik; kibir,
kendini yüksek ve de¤erli tutma
hissi.
hasenat: güzellikler, iyilikler.
icat: yoktan var etme.
iftihar: övünme, gururlanma.
iktiza: gerektirme.
ilmî: ilme dair.
iman: inanma, inanç, itikat.
in’am: ihsan etme, nimetlendir-
me.
istikbaliyat: gelece¤e ait fleyler.
kader: Cenab-› Hakk›n her fleyi
olmadan önce takdir etmesi,
plânlamas›; takdir, ‹lâhî hüküm.
kesb-i istihkak: hak etme.
kudret-i Rabbaniye: her fleyi ter-
biye eden Allah’›n sonsuz kudret
ve kuvveti.
maasi: günahlar, isyanlar.
manen: iç varl›k bak›m›ndan,
mana itibar›yla.
mastar: kaynak.
maziyat: geçmifle ait fleyler.
mehasin: güzellikler, hüsünler,
iyilikler.
meratip: mertebeler, basamak-
lar, dereceler.
merci: merkez, kaynak.
mesail-i imaniye: imanî mesele-
ler.
mesaip: güçlükler, felâketler.
mesele: düflünülüp halledilecek
ifl ve husus.
mes’ul: sorumlu, yükümlü.
mes’uliyet: sorumluluk.
mütemerrit: inatç›; kötü fiilinde
direnen.
müthifl: dehfletli.
nefis: insan› kötülü¤e sevk
eden güç.
nev: çeflit, cins.
nihayet: son, uç.
nüfus-u emmare: kötülü¤ü
emreden nefisler.
rahmet-i ‹lâhiye: Allah’›n
sonsuz rahmeti.
sefahat: zevk ve e¤lenceye
afl›r› derecede düflkünlük.
seyyiat: seyyieler, kötülükler,
günahlar.
seyyie: kötülük, günah.
sual: isteme, dileme.
tahribat: y›k›mlar, bozmalar;
bozulmalar.
tefer’un: firavunlaflma, iyilik-
leri nefsine mal etme, kibir-
lenme.
teklif: yükümlülük.
terakki: yükselme, geliflme.
yeis: ümitsizlik, karamsarl›k.
z›t: ayk›r›.
752 | SÖZLER Y ‹RM‹ ALTINCI SÖZ