Bir hikâye:

Bundan on sene evvel Tiflis’e gittim. Şeyh San’an Tepesine çıktım. Dikkatle temâşâ ediyordum. Bir Rus yanıma geldi.

Dedi:

“Niye böyle dikkat ediyorsun.”

Dedim:

“Medresemin plânını yapıyorum.”

Dedi:

“Nerelisin?”

“Bitlisliyim” dedim.

Dedi:

“Bu Tiflis’tir.”

Dedim:

“Bitlis, Tiflis; birbirinin kardeşidir.”

Dedi:

“Ne demek?”

Dedim:

“Asya’da, âlem-i İslâm’da üç nur, birbiri arkası sıra inkişafa başlıyor, sizde birbiri üstünde üç zulmet inkışâa başlayacaktır. Şu perde-i müstebidâne yırtılacak, takallüs edecek, ben de gelip burada medresemi yapacağım.”

Dedi:

“Heyhât! Şaşarım senin ümidine.”

Dedim:

“Ben de şaşarım senin aklına. Bu kışın devamına ihtimal verebilir misin? Her kışın bir baharı, her gecenin bir neharı vardır.”

Dedi:

“İslâm parça parça olmuş.”

Dedim:

“Tahsile gitmişler. İşte Hindistan, İslâm’ın müstaid bir veledidir; İngiliz mekteb-i idadîsinde çalışıyor. Mısır, İslâm’ın zeki bir mahdumudur; İngiliz mekteb-i mülkiyesinden ders alıyor. Kafkas ve Türkistan, İslâm’ın iki bahadır oğullarıdır; Rus mekteb-i harbiyesinde talim alıyor. İlâ âhir…

“Yahu, şu asilzade evlât, şehadetnamelerini aldıktan sonra, herbiri bir kıt’a başına geçecek, muhteşem âdil pederleri olan İslâmiyetin bayrağını, âfâk-ı kemâlâtta temevvüc ettirmekle, kader-i ezelînin nazarında feleğin inadına, nev-i beşerdeki hikmet-i ezeliyenin sırrını ilân edecektir.”

Eski Said Dönemi Eserleri, s. 282

LUGATÇE:

esbab: sebepler.

inkışâ’: karanlıklar/bulutlar dağılıp hava açılmak.

inkişaf: açığa çıkma, meydana çıkma; gelişme; keşfolunma.

mekteb-i idadî: lise düzeyinde okul.

mekteb-i mülkiye: siyasal bilgiler okulu.

müstaid: istidatlı, kabiliyetli.

nehar: gündüz.

perde-i müstebidâne: istibdat perdesi, hürriyeti engelleyen baskıcı perde.

rüçhan: üstünlük, üstün olma.

takallüs etmek: kasılmak, büzüşmek.

temevvüc ettirmek: dalgalandırmak.