Suâl: “Neden bunların umumuna fena diyorsun? Halbuki hayırhahımız gibi görünüyorlar.”
Cevap: Hiçbir müfsid “Ben müfsidim” demez; daima suret-i haktan görünür yahut bâtılı hak görür. Evet, kimse demez “Ayranım ekşidir.” Fakat siz mihenge vurmadan almayınız. Zira çok silik söz, ticarette geziyor. Hatta benim sözümü de, ben söylediğim için hüsn-ü zan edip tamamını kabul etmeyiniz; belki ben de müfsidim veya bilmediğim halde ifsad ediyorum. Öyle ise her söylenen sözün kalbe girmesine yol vermeyiniz. İşte size söylediğim sözler hayalin elinde kalsın; mihenge vurunuz. Eğer altın çıktı ise kalpte saklayınız, bakır çıktı ise çok gıybeti üstüne ve bedduayı arkasına takınız, bana reddediniz, gönderiniz.
Suâl: “Neden hüsn-ü zannımıza sû-i zan edersin? Eski padişahlar ve eski hükûmetler seni haktan çeviremedi, Jön Türkler sizi kendilerine ram ve müdaheneci edemediler. Zira seni hapis ettiler, asacaklardı; sen tezellül etmedin, merdâne çıktın. Hem sana büyük maaş vereceklerdi; kabul etmedin. Demek sen onların taraftarlığı için demiyorsun. Demek hak taraftarısın.”
Cevap: Evet, hakkı tanıyan, hakkın hatırını hiçbir hatıra feda etmez. Zira hakkın hatırı âlîdir, hiçbir hatıra feda edilmemek gerektir. Fakat şu hüsn-ü zannınızı kabul etmem. Zira bir müfside, bir dessasa da hüsn-ü zan edebilirsiniz; delil ve âkıbete bakınız.
Suâl: “Nasıl anlayacağız? Biz cahiliz, sizin gibi ehl-i ilmi taklit ederiz.”
Cevap: Çendan cahilsiniz, fakat âkılsınız. Hanginizle zebib, yani üzümü paylaşsam, zekâvetiyle bana hile edebilir. Demek cehliniz özür değil. İşte müştebih ağaçları gösteren, semereleridir. Öyle ise benim ve onların fikirlerimizin neticelerine bakınız. İşte birisinde istirahat ve itaattir, ötekisinde ihtilâf ve zarar saklanmıştır.
Size bir misal daha söyleyeceğim: Şu sahrada bir nâr görünür. Ben derim, “Nurdur.” Nâr olsa da, eski nârdan kalma zayıf, yukarı tabakasıdır. Geliniz, etrafına halka tutup temâşâ edelim. İstifaza edip tâ tabaka-i nâriye yırtılsın; istifade eyleyelim. Eğer dediğim gibi nur ise, zaten istifade edeceğiz. Eğer onların dedikleri gibi nâr olsa, karıştırmadık ki bizi yaksın. Onlar diyorlar ki: “Ateş-i sûzandır.” Eğer nur olursa, kalp ve gözlerini kör eder. Eğer nâr olursa, cisim ve libaslarını yandırır. Zira şu nâr dedikleri nur-u saadet, (HÂŞİYE-1) dünyanın hangi tarafına çıkmış ise milyonlarla insanın tulum gibi kan suyu üzerine boşaltılmış ise söndürülmemiş. Hatta bu iki senedir, mülkümüzde iki üç defa söndürülmesine teşebbüs edildi. Fakat söndürmek isteyenler kendileri söndüler. (HÂŞİYE-2)
HÂŞİYE-1: Burada dahi Risale-i Nur’u hissetmiş, fakat siyaset perdesiyle bakmış, hakikatin şekli değişmiş.
HÂŞİYE-2: Said’i yirmi beş sene ezen bir parti, bu zulmü, sönmesiyle tasdik etti.
Eski Said Dönemi Eserleri,
Münazarat, s. 173