Gaziantep’ten Mina Turnalı: “Kur’ân okuduğumuzda secde etmenin hükmü nedir? Secde nasıl yapılır? Cevşen’de geçen secde ayetleri, işaret olmadığından yapılmayabiliyor. Bu durumda sonradan kaza mı yapmalıdır? Toplu kaza yapılır mı? Yapmayanların yerine de kaza yapılır mı?”
Makamların En Yücesi
Kâinatın Mâlik’ine, Hâlık’ına, Bâri’ine, Rabb’ine, Vâris’ine, Sâhibine secde etmek makamların en yücesidir. “Zevalsiz cemal-i zatına, tagayyürsüz sıfat-ı kudsiyesine, tebedddülsüz kemal-i sermediyetine karşı secde etmek”1 kulluğun da zirvesidir.
İbn-i Ömer (ra) anlatıyor: “Nebi-i Zîşan Efendimiz (sav) Kur’ân okurken içinde secde âyeti bulunan bir sûreye geldiğinde secde eder; biz de kendisiyle birlikte secde ederdik. Öyle ki, bir kısmımız alnını koyacak yer bulamazdı. Allah Resûlü (sav) buyurdular ki:
“Âdemoğlu secde ayetini okuduğunda secde ederse, şeytan oradan ayrılır ve ağlayarak: ‘Eyvah! Âdemoğlu secdeyle emr olundu ve secde etti! Cennet Onun içindir! Ben de secdeyle emr olundum ve isyan ettim! Cehennem de benim içindir!” diye çığlık atar.2
Secde ayeti okunduğunda veya işitildiğinde yapılması gereken secdeye “Tilâvet Secdesi” deniyor. Tilâvet Secdesi yapmak Hanefî mezhebinde vacip; diğer üç mezhepte sünnet-i seniyyedir. Okunduğunda secde yapılması vacip olan ayetlerden bazısı, secdeyi açıktan emrediyor; bazısı, peygamberlerin secde ettiklerini haber veriyor; bir kısmı da, kâfirlerin secde etmekten yüz çevirdiklerinden bahsediyor.
Tilâvet secdesi, secde âyeti okunduğunda veya işitildiğinde hemen yapılır. Eğer hemen yapma imkânı yoksa ilk fırsatta yapılır; ama bilerek ve bir zaruret olmaksızın geciktirmek tenzîhen mekruhtur. Secde ayetinin meali de okunsa secde yapılır. Secde ayeti Cevşen veya başka bir dua metninin içinde okunsa yine secde yapılır.
Hemen secde yapmayacaksa; “Semi’nâ ve ata’nâ ğufrâneke Rabbenâ ve ileyke’l-masîr” (İşittik ve itaat ettik; mağfiretine sığınırız Rabbimiz; dönüş Sanadır.)3 denir ve bilahare secde yapılır.
Tilavet Secdesi Nasıl Yapılır?
Hanefîlere ve Mâlikî’lere göre tilâvet secdesi şöyle yapılır: Secde âyeti okunduğunda veya dinlendiğinde, abdestli olarak hemen ayağa kalkılır, seccadenin üzerinde veya temiz bir yerde tilâvet secdesi yapmak niyetiyle kıbleye dönülür, eller kaldırılmaksızın “Allahu ekber” diyerek doğrudan secdeye gidilir. Secdede üç def’â “Sübhâne Rabbiy’el-A’la” denilir, sonra “Allâhu ekber” denilerek secdeden kalkılır.
Bu secdede teşehhüt ve selâm yoktur. Doğrulurken, “Ğufrâneke Rabbenâ ve ileyke’l-masîr” denilmesi müstehaptır.
Secdeye giderken ve doğrulurken “Allahu ekber” denilmesi ve secde esnasında “Sübhâne Rabbiy’el-A’lâ” denilmesi sünnet-i seniyyedir. Secdenin ayağa kalkılarak yapılması ve secdeden sonra yine ayağa kalkılması müstehaptır.
Bunlara ilâveten; Hanbelî Mezhebine göre secdeden sonra oturularak selam verilir; Şâfîi Mezhebine göre ise, secdeye başlarken niyet esnasında eller kaldırılarak iftitah tekbirinin alınması; secdeden sonra da oturularak selam verilmesi şarttır. İftitah tekbirinden sonra secdeye giderken de ayrıca tekbir alınması sünnettir.
Unutulduğunda
Sehven unutulursa kazaen yapmak da farz değil. En fazla vaciptir. Sehven yapılmadığında günah yoktur.
Bundan böyle okuduğumuzda secde yapmamız kafidir. Geriye dönük yapmadığımızı bildiğimiz secdeler varsa yapılabilir. Ama bilmediğimiz secdeler için telafi secdemiz yoktur. Yapmayanların yerine secde yapmak da olmaz. Bunlar zorluk olur.
Yapılırsa sevaptan hali olmaz. Ama zaten önümüzde çok derslerimiz, evrad ve ezkarımız var. Onlara dikkat edelim yeter inşallah.
Dipnotlar:
1 Sözler, s. 62
2 Müslim, Îman, 133
3 Bakara Sûresi, 285