AZrAiL (A.s.):
Dört büyük melekten biri olup Cenab-ı Hak tarafından insanların ruhlarını almakla
görevlendirilmiştir. Ölüm meleği de denilmektidir.
- B -
BAyeZiD-i BisTAMî:
(ö.264 /875) İlk büyük mutasavvıflardandır. “Silsile-i Âliyye” denilen büyük
âlim ve velîlerin beşincisidir. “Sultanü’l-Arifin” lakabıyla meşhurdur. Künyesi Ebu Yezid’dir. Asıl ismi
Tayfur bin İsa’dır. Hicrî 160 veya 188 tarihinde İran’da Hazar Denizi kenarında Bistam’da vefat etti.
Bayezid tasavvuf tarihinde sekr, fenâ, melâmet, tevhit, marifet, muhabbet, miraç ve isar gibi
konulardaki sözleri ve sathiyeleriyle tanınır.
- C -
CeBrAiL (CiBriL) (A.s.):
Dört büyük melekten, Cibril, Cibril-i Emin, Ruhü’l-Emin, Ruhü’l-Kudüs
isimleriyle de bilinen vahiy meleği. Allah tarafından peygamberlere vahiy götürmekle vazifeli melek.
CeLÂLeDDin HArZeMŞAH (?-1231):
Harzemşahlar devletinin son hükümdarıdır (1220-1231). Asıl
adı Megübirti’dir. Celâleddin, devrin geleneklerine uyularak ona verilen lakaptır. Moğolların 1220 de
Harizm’i işgal etmelerinden ve Sultan Alâaddin Muhammed’in ölümünden sonra tahta geçen Celâleddin,
Türk devletlerinin devamlılık ve bütünlük arz ettiğine inanıyor ve kendisini Büyük Selçukluların mirasçısı
olarak kabul ediyordu. Türk-İslâm tarihinin en cesur hükümdarlarından biri olan Celâleddin Harzemşah
Moğollara karşı mücadelesiyle büyük şöhrete kavuştu ve İslâmiyeti savunan bir kahraman olarak tarihe
geçti. Moğolları bir çok kez mağlûp eden Celâleddin Harzemşah vefat ettiğinde halk, onun ölümüne
inanamamış, hakkında efsaneler yayılmıştı. Bu yüzden, ölümünden yıllarca sonra bile Moğallar endişe
duymuşlardı.
CenGiZ (1155-1227):
Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Asıl adı Timuçin’dir.
Tarihin kaydettiği en zalim hükümdar ve kan dökücülerden biridir. Ünlü tarihçi İbnü’l-Esir, onun
yaptıkları için, “Keşke annem beni doğurmasaydı da tüyler ürpertici zulüm ve katliamları görmeseydim”
ifadelerine yer verir. Risale-i Nur’da kendisinden, ayet ve hadislerin işaretiyle “deccal” olarak söz edilip,
Müslümanlar arasında hükmedecek üç deccalden biri olarak tarif edilmektedir. Kan üzerine kurduğu
büyük imparatorluğu, ölümünden hemen sonra parçalandı. Timuçin, 1155 yılında Sibirya bölgesindeki
Onon Nehri kıyısında bulunan Deliün Boldok’da doğdu. Babası Yesügay Bahadır, annesi Houlen Ece’dir.
Henüz on iki yaşında iken babasını kaybetti. Bundan sonra uzun süren sıkıntılı olayları arka arkaya
yaşadı. Önce babasına tâbi olan kabileler tarafından terk edildiler. Diğer taraftan baskılara maruz
kaldılar. Nişanlısı esir alınarak Ong Han’a hediye edildi. Aile balıkçılık ve avcılık yaparak geçimini sağladı.
On üçüncü asrın başından itibaren toparlanan ve etrafına önemli kuvvetler toplayan Timuçin,
düşmanları ile yaptığı savaşları kazanmaya ve giderek güçlenmeye başladı. Karakurum’da ilk Moğol
devletini kurdu (1205). Cahil ve vahşi Moğol ve Tatarlardan, işi gücü yağmacılık olan büyük bir ordu
meydana getirdi. Moğolistan’ın etrafındaki ülkelere saldırmaya başladı. 1206 yılında; cihan hükümdarı,
güçlü, mükemmel savaşçı anlamına gelen “Cengiz” unvanını aldı ve kağan ilân edildi. Tüm bozkır
kavimlerini egemenliği altında topladı. Topraklarını genişleterek Müslümanların yaşadığı alanlara
saldırmaya başladı. Cengiz, çok geniş bir alanı işgal ve yağmaladıktan sonra 1225 yılında Moğolistan’daki
karargâhına döndü. Hastalanınca oğullarını toplayarak vasiyette bulundu. Bu vasiyete göre; kendisinden
sonra Ögedey kağan olacak, Çağatay yasa işlerinden sorumlu olacak, Tuluy’da ordu kumandanlığını
yapacaktı. 1227 yılında öldü ve Moğolistan’ın kuzeydoğusundaki Burhan Haldun denilen yere gömüldü.
CÜneyD-i BAĞDADî:
(ö.297/909.) Künyesi, Ebü’l-Kasım Cüneyd bin Muhammed el-Hazzaz
el-Kavarir’dir. Künyesinde geçen Hazzaz lakabı, kendisinin ipek ticaretiyle uğraşmasından; Kavarir lakabı
da ailesinin cam ticaretiyle iştigal etmelerinden dolayı verilmiştir. Nihavend asıllı bir ailenin çocuğu
ş
ahıs
B
ilgileri
| 428 | Mesnevî-i nuriye
