Beyrut’ta Hizbullah’ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükr’ün, sonra İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın yemin töreni için Tahran’a giden Hamas Siyasî Büro Başkanı İsmail Haniye’nin suikastla öldürülmeleri bölgedeki kırılganlığı daha da yükseltti.

İran liderliğindeki “Direniş Ekseni’nin, İsrail’in İran, Lübnan ve Yemen’deki saldırılarına beklenen misillemesi öncesinde mekik diplomasisi yürüttüğü” anlaşılıyor. Elbette yürütülen diplomasinin, İran ve bölgesel müttefiklerinin eylemlerini şekillendireceği gibi, İsrail’in de bir sonraki adımını da nasıl atacağına dair pozisyon almasını sağlayacaktır.

Haniye’nin öldürülmesi sonrasında adından çok fazla bahsedilen Direniş Ekseni’nde ise başlıca İran, Suriye, Hizbullah (Lübnan), Husiler (Ansarullah) (Yemen), Asa’ib Ehl El-Hak (Irak), Hizbullah El-Nujaba (Irak), Kata’ib El-İmam Ali (Irak), Kata’ib Hizbullah (Irak), Kata’ib S. El-Shuhada (Irak), Fatimiyyun (Afganistan) ve Zeynebiyyun (Pakistan) unsurları bulunuyor. İran, bölgesel ve dış politikasının belirlemesinde ve yürütülmesinde ismi zikredilen Direniş Ekseni unsurlarıyla etkileşim halindedir.

Yine bu unsurlarla ilgili zaman zaman İsrail istihbarat ve güvenlik birimlerinin çatıştığı da biliniyor. Haniye’nin 26 Temmuz 2023’te Türkiye’yi ziyareti sonrasında, İsrail iç güvenlik teşkilatı Shin Bet’in başkanı Ronen Bar’ın 04 Aralık 2023’te “Hamas liderlerini Lübnan, Türkiye ve Katar’da öldürmeye yemin ettiği”ne dair ses kayıtları ortaya çıkmıştı. Bunun üzerine Türkiye’den “İsrail’in kendi topraklarında Hamas üyelerini hedef almasının ciddi sonuçlar doğuracağı” tepkisi gelmişti. Haniye suikastından, İsrail’in bu amacı için Tahran’ı seçtiği anlaşılıyor.

Diğer taraftan Mısır, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn İsrail’le imzaladıkları “İbrahim Anlaşmaları” ile “normalleşme” içerisindeler. Buna Suudi Arabistan, Fas ve Sudan’ın anlaşma imzalamadan İsrail’le ilişkilerinde iyileşme siyasetini de eklemek gerekiyor. Dolayısıyla İran ve İsrail arasında sıkışıp kalan Arap devletleri, ABD ve müttefikleriyle birlikte, bölgeyi yeniden tanımlayabilecek kapsamlı bir savaşın patlak vermesini engellemek için diplomasiyi kullanıyorlar.

İsrail-İran restleşmesi, İsrail’in Lübnan’ın muhtelif yerlerini vurması ve buna Hizbullah’ın cevap vermesi, İsrail’e destek amacıyla ABD donanma güçlerinin Doğu Akdeniz’de bulunduğu ve Haniye’nin yerine Yahya Sinwar’ın getrildiği haberlerine bir yenisi daha eklendi.

ABD gazetesi The Washington Post’tun 7 Ağustos 2024 tarihli nüshasında “İsrail’in Haniye suikastının arkasında kendisinin olduğunu ABD’li yetkililere bildirdiği” kaydediliyor. Hal bu ki İsrail, Haniye’nin öldürülmesiyle ilgili daha önce yorum yapmaktan kaçınmıştı. Haberin devamında “İsrail’in, Lübnan’da Hizbullah komutanlarından Şükr’ün öldürülmesinden kendisinin sorumlu olduğunu kabul etti”. Haniye suikastının ardından “İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve ABD Başkanı Joe Biden’ın arasında gerçekleşen görüşmenin gergin” geçtiği vb. haberler Mısır’ın El-Ahram Gazetesi tarafından da teyit ediliyor.

Suikastların sorumluluğunu kabul ettiği haberleriyle birlikte, İsrail’e yönelik tepki daha da artıyor. Bir de Haniye’nin yerine Sinwar’ın getirilmesi de önemli. Sinwar 7 Ekim 2023’teki Mescid-i Aksa Taşkın Harekatı’nın mimarı. Katar’da ikamet eden Haniye’nin aksine, Sinwar Gazze’de mukim.

Yani Sinwar’ın göreve getirildiği gün, İsrailli yetkililerin ABD’li makamlara suikastların arkasında kendilerinin olduğu beyanı manidar karşılanıyor.

Savaş riskine karşılık, diplomasinin tüm enstrümanları çalıştırılmalıdır.