Osmanlı tahtına 19. Padişah olarak geçen Sultan IV. Mehmed, 6 Ocak 1693’te vefat etti. Ava düşkünlüğü sebebiyle, daha çok “Avcı Mehmed” lâkabıyla biliniyor.
51 yaşında iken vefat eden Avcı Mehmed, tahta geçtiğinde henüz çocuk yaştaydı.
Doğum tarihi 1642. 1648’de babası Sultan İbrahim’in vefatı sebebiyle, daha 7 yaşında bir çocuk iken tahta geçmek durumunda kaldı.
Bu yaştaki bir çocuğun devleti idaresi mümkün olmadığından, haliyle devreye büyükler girdi.
Büyüklerin içinde şöhretli hanımların aktif şekilde bulunması ise, devletin kalbini ve beynini içten içe sancılandırmaya başladı.
Bir yandan Sadâret heyetindekiler (hükûmet kabinesi), bir yandan da Avcı Mehmed’in annesi Turhan Sultan ve babaannesi Kösem Sultan’ın devlet yönetimine çekişmeli müdahaleleri, genç padişahın işini büsbütün zorlaştırıyordu.
Esâsen, 1683’te yaşanan Viyana Bozgunu Hadisesinin en mühim bir sebebi de budur; yani, yıllardan beri devletin merkezinde yaşanagelen çekişmeli “Saray entrikaları”dır.
Merzifonlu, kurban edildi
Avcı Mehmed’in iktidarı devresinde yaşanan en mühim hadise, hiç şüphesiz, fecî bir bozgunla neticelenen II. Viyana Kuşatmasıdır.
Devletin merkezdeki zaafları, bitip tükenmek bilmeyen Saray entrikaları, Hanım Sultanların devlet işleyişine ziyadesiyle karışması, Kırım Hanlığının ciddiyetsizliği (yahut samimiyetsizliği), ayrıca kuşatma esnasındaki yanlış stratejiler, Osmanlı tarihinin dönüm noktasını teşkil eden Viyana Bozgununu netice verdi.
Sultan IV. Mehmed, orduyu sevk ve idare eden Sadrâzam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ile birlikte Viyana Seferine çıkar.
Kuşatma esnasında Belgrad'da bulunan Padişah, bozgun haberini aldıktan sonra İstanbul'a döner.
Devlet erkânı ile yapılan istişareden sonra, Sadrâzam Merzifonlu’nun “günah keçisi” olmasına, yani idam edilmesine karar verilir.
Oysa, bu mağlûbiyetin yegâne sorumlusu Merzifonlu değildi. Dahası, bütün imkânları seferber etmekten geri durmadı. Kendince her türlü tedbiri aldı. Ne var ki, ilk etapta bütün hatalar ona verildi ve neticede idam edilmesi cihetine gidildi.
Kara Mustafa Paşa, aslında yaşanan bozguna bir bakıma kurban edildi. Padişah ise, vazifesine aynen devam etti.
Padişah da devrildi
1683’teki Viyana Bozgunu gibi, daha sonraki yıllarda da benzer mağlûbiyetler yaşandı: Estergon, Peşte ve Budin bu dönemde kaybedildiği gibi, Ayamavra, Preveze, Mora, Bozcaada, Limni ve Atina da Venediklilerin eline geçti.
Bütün bunlar, mağlûbiyette tek suçlunun Merzifonlu olmadığının açık birer deliliydi.
Ardı ardına yaşanan yenilgiler, Sultan IV. Mehmed'e karşı bir güvensizlik meydana getirdi. Orduda birtakım ayaklanmalar vukua geldi.
Yaşanan bütün bu huzursuzluğun sebebi olarak Avcı Mehmed’in âcizliği ve beceriksizliği olarak gösterilmeye başlandı.
Artık, itaat altına alınamayan askerler, padişahın tahttan indirilmesi, yerine ise kardeşi Süleyman'ın geçmesini talep ediyordu.
Neticede bu talep kabul gördü ve Sultan IV. Mehmed 1687'de hall edildi, yani tahttan indirilmiş oldu.
Saltanatına son verilen Avcı Mehmed, iki oğlu ile birlikte götürülüp Edirne Sarayı'na kapatıldı ve ömrünün sonuna kadar (1693) da burada ikamet etti.
* * *
Bütün zaaflarına ve yönetimdeki zaaflarına rağmen, Sultan IV. Mehmed’in, çok büyük hizmetleri oldu ve birçok hayır kurumları inşa ettirdi.
Bunların arasında şu eserleri saymak mümkün:
Eminönü’ndeki Yeni Cami ve Külliyesi. Rumeli ve Anadolu Hisarlarının tamiri. Mısır Çarşısı, Hünkâr Kasrı, Köprülü Külliyesi, Safranbolu’daki Köprülü Mehmed Paşa Camii, Vezirköprü’deki Fazıl Ahmed Paşa Külliyesi, İncesu’daki Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Camii ve Kervansarayı.
* * *
İnşasına 1597’de başlanan Yeni (Valide Sultan) Camii, 1665’te Sultan IV. Mehmed’in gayretleriyle ancak tamamlanarak ibadete açıldı.
* * *
@salihoglulatif: Çeteci, komitacı, terörist olanları hariç tutarak söylüyoruz: Bu vatanda ara ara körüklenen Arap, Türk, Kürt, Rum, Ermeni düşmanlığının arkasında Yahudi dostluğu, Sabetaycı aşkı, Masonların ve Dönmelerin sinsî plânları yatıyor.