Dizi-1 - Dr. Ömer Ergün (Hukukçu)
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), uluslararası ceza hukuku kapsamında kurulmuş, devlet sorumluları tarafından işlene-bilecek en ağır suçlar olan soykırım, insanlığa karşı suçlar ile savaş suçlarını soruşturmak ve kovuşturmak amacıyla uluslararası toplum tarafından ihdas edilen daimî ve bağımsız bir yargı organıdır.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin kurulmasına yol açan olaylardan önce 4.12.1989 tarih ve A/Res. 44/39 sayılı kararıyla insan-lığın güvenliğine ve barışa karşı işlenen suçlar kapsamında böyle bir mahkeme konusunun incelenmesini Uluslararası Hukuk Komisyonu’ndan istemiştir.
Uluslararası Ceza Mahke-mesi’nin kurulması yönünde ilk nihaî tasarı, yaşanan son insanlık dışı olayların etkisi ile, Eski Yugoslavya Ceza Mahkemesi Statüsü’nün Güvenlik Konseyince kabulünden sonraki 1 yıldan az bir süre içinde bitirilmiş ve Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun Uluslararası Ceza Mahkemesi tasarısı üye devletlerin bilgisine sunulmuştur. Nihayet, Roma’da 15 Haziran İle 17 Temmuz 1998 tarihleri arasında toplanan tam yetkili temsilcilerden oluşan BM Diplomatik Konferansı’nda tasarı ve değişiklik önerileri tartışılmış, Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü 120 devletin olumlu, 7 devletin olumsuz ve 21 devletin de çekimser oyu ile kabul edilerek 18 Temmuz 1998 tarihinde tüm devletlerin imzasına açılmıştır.
Altmışıncı onay belgesinin BM Genel Sekreter-liğine tesliminden 60 gün sonra yürürlüğe girmesi öngörülen Statü’nün, 11 Nisan 2002 tarihinde 66 devlet tarafından onaylanmasından sonra, Mahkeme, 11 Temmuz 2002 tarihi itibariyle faaliyetine başlamıştır.
Uluslararası Ceza Mahkemesi kararı nedir?
Uluslararası Ceza Mahkemesi (kısaca UCM), kuruluş belgesi Roma Statüsü olan, savaş suçları, insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım suçları ve saldırı suçlarına bakan uluslararası bir mahkemedir. 1 Temmuz 2002 tarihinde kurulmuş ve 11 Mart 2003 tarihinde çalışmaya başlamıştır.
Türkiye UCM’ye taraf mı?
Türkiye’nin Teşkilaâla İliş-kileri: Türkiye, Roma Sta-tüsüne taraf olmamakla birlikte UCM’nin faaliyetlerini yakından takip etmekte olup, Taraf Devletler Asamblesi toplantı-larına katılmaktadır.
DAİMÎ VE BAĞIMSIZ BİR MAHKEMEDİR
UCM sistemi nedir?
Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), uluslararası ceza hukuku kapsamında kurulmuş, devlet sorumluları tarafından işlenebilecek en ağır suçlar olan soykırım, insanlığa karşı suçlar ile savaş suçlarını soruşturmak ve kovuşturmak amacıyla uluslararası toplum tarafından ihdas edilen daimî ve bağımsız bir yargı organıdır.
UCM’de kimler yargılanabilir?
UCM, devletleri yargılamaz. UCM’de kişi sorumluluğu ilkesi esastır ve yalnızca gerçek kişiler yargılanabilir. Bu durumun temel sebebi, devletin tüzel kişiliğinin yargılanamaz, yargılansa bile bir ceza ile karşılaşamaz oluşundan kaynaklanır. Bu durumda mahkemenin yargılama yetkisine giren suçların işlendiği iddia edildiğinde, bu suçları işleyen gerçek kişilere dava açılacaktır. Bu gerçek kişiler, bizzat suçu işleyenden suç işlenmesi emri verene, en alt düzeyde suça iştirak edenden en üst düzet Devlet görevlilerine, Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar, Genelkurmay başkanına kadar uzanabilir. Mahkeme, ulusal hukuktan kaynaklanan hiçbir bağışıklık ya da dokunulmazlıkla kendisini bağlı saymaz.
Mahkeme, hangi durumlarda uluslararası hukukça tanımlanmış ağır suçları işlediği şüphesi bulunan bireyler hakkında dava açabilir?
Mahkeme, şu durumlarda kişiler hakkında soruşturma açmak için yetkilidir:
Suçlar Roma Statüsü’ne taraf bir devletin sınırları içinde işlendiğinde;
Suçlar Roma Statüsü’ne taraf bir devletin vatandaşı tarafından işlendiğinde;
İstisnaî olarak, Roma Statüsü’nü onaylamayan bir devlet, suç karşısında mahkemenin yargı yetkisini kabul ettiğine dair bir bildirimde bulunduğunda;
İstisnaî olarak, suçlar uluslararası barış ve güvenliğin tehdit veya ihlâl edildiği durumlarda işlendiğinde ve BM Güvenlik Konseyi durumu BM Şartı Bölüm 7’ye uygun şekilde mahkemeye gönderdiğinde.
MAHKEME SOYKIRIM VE SAVAŞ SUÇLULARINI ELE ALIR
UCM’de tam olarak hangi suçlar yargılanabilir?
UCM’yi kuran Roma Statüsü’nde mahkemenin yargılayabileceği dört suçtan söz edilmektedir.
Bunlar sırasıyla;
• Soykırım suçu,
• İnsanlığa karşı suçlar,
• Savaş suçları ve saldırı suçudur.
Bu suçların dışında bir suçu mahkemenin yargılaması mümkün değildir.
Söz konusu dört suçtan ilk üç tanesi 1998 yılında Statüde ayrıntılı biçimde tanımlan-mış, saldırı suçu ise 2010 yılında gerçekleş-tirilen Gözden Geçirme Konferansı sonunda tanımlanabilmiştir
Uluslararası Ceza Mahkemesi hangi soykırım eylemlerini yargılayabilir?
Roma Statüsü’nün 6.maddesine göre aşağıda sıralanan beş eylem, ulusal, etnik, ırksal veya dinî bir grubu tamamen ya da kısmen yok etmek kastıyla işlenirse soykırım suçunu oluşturur:
• Bir grubun üyelerinin öldürülmesi
• Bir grubun üyelerinin ciddî bedenî veya zihnî zarara uğratılması
• Bir grubun hayat şartlarının, üyelerine fizikî zarar verilmesi amacıyla bilerek zorlaştırılması
• Bir grup içinde yeni doğumları önlemeyi amaçlayan tedbirler alınması
• Bir grubun çocuklarının zorla başka bir gruba aktarılması.
Uluslararası Ceza Mahkemesi, bu eylemleri yargılayabilen tek mekanizmadır.
Kimler soykırım suçuyla yargılanabilir?
UCM, yalnızca gerçek kişileri yargılar. Hangi mevkide olursa olsun herkes soykırım suçuyla yargılanabilir. Bu demektir ki, sadece soykırımı planlayan ve yapılmasını emreden bir devlet başkanı ya da hükümet bakanı değil suçu işleyen sıradan bir asker veya işlenmesine göz yumarak katılan kapı komşusu da soykırım suçunun faili olabilir. Madde 33 (2) açıkça, bir üsttün emirlerine uymuş olmayı soykırım suçlamasına karşı yasal bir savunma sebebi olarak kabul etmez. Genel bir ceza hukuku kuralı olarak konusu suç olan emir verilemez, verilse bile yerine getirilemez.
-DEVAM EDECEK-