TAKDİM
Çaylarımızın ayrılmaz tadı şeker... İnsanlık tarihi kadar eski temel bir gıda maddesi. Türkiye’de şeker pancarından üretilen şeker başka ülkelerde şeker kamışı gibi farklı ürünlerden de üretiliyor. Ancak Türkiye’nin iklim şartları ve toprak-su yapısı şeker kamışı üretimine uygun değil. Fakat, Türkiye topraklarının çok büyük bir bölümü şeker pancarı ekimine müsait. Şeker pancarı aynı zamanda önemli bir enerji kaynağı. Bir bakıma şeker pancarı petrole eşdeğer bir ürün. Pankobirlik’in Genel Müdürü bu konuda çok iddialı konuştu. Türkiye’nin tükettiği benzini şeker pancarından üretmek mümkün. Bunun için sağlam ve kararlı bir devlet politikasına ihtiyaç var. Şeker pancarının teşvik edilmesi için ise bu ürünün ana girdi maddesi olan, maliyeti arttırıcı unsur olan gübre fiyatlarının düşürülmesi veya en azından yüzde 18 olarak uygulanan KDV oranlarının makul bir seviyeye çekilmesi gerekiyor. Şeker pancarı aynı zamanda hayvancılığın gelişmesi bakımından da son derece önemli. Zira şeker pancarından şeker üretildikten sonra ortaya çıkan atık maddeler hayvan yemi olarak kullanılıyor. Bu yem yüksek protein kaynağı. Hayvanlarda süt ve et verimini yükseltiyor. Türkiye’deki şeker pancarı üreticilerinin üye olduğu 31 kooperatif’in üst birliği olan Pankobirlik ülkemizde 64 ilde faaliyet gösteriyor. Şeker fabrikalarına hammadde üretimini gerçekleştiriyor. Pankobirlik’in bir milyon 750 bir çiftçi üyesi var. Bu kadar çok sayıda çiftçiye şeker pancarında destek olan Pankobirlik, aynı çiftçilerin diğer ürünlerini de destekliyor. Zira bir pancar tarlasına 4 yılda bir şeker pancarı ekilebiliyor. Diğer 3 yılda ekilen ürünleri değerlendirmek de Pankobirlik’e düşüyor. 31 kooperatife bağlı 300 mağazada çiftçilere tarım malzemesi ve ekipmanları konusunda destek olan Pankobirlik, bu mağazalar vasıtasıyla çiftçinin pahalı ürünlere mahkûm olmadan gerekli tarım ekipmanlarını temin etmesine ve piyasada dengeli bir fiyat oluşmasına da katkıda bulunuyor.
Pankobirlik devlet ile denetim dışında bir ilişkisi olmayan tamamen bağımsız bir birlik. Bu yönüyle diğer Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerinden ayrılıyor. Tamamen kendi öz kaynaklarıyla ayakta duran birliğin devlete borcu olmadığı gibi devletten bugüne kredi ve benzeri adlar altında hiç para almamış. Yetkililer bundan sonra da aynı şekilde devam etmekte kararlı. Konu şeker olunca görüşmemizde mısırdan şeker üretimi de gündeme geldi. Pankobirlik’e göre mısır şekeri insan sağlığına zararlı “sahte bir şeker.” Yabancı yatırımcılara mısırdan şeker ürettirilerek şeker pancarı yok edilmek isteniyor. Devlet eliyle şeker pancarına rakip meydana getirilmeye çalışılıyor. Bunun gibi pek çok konuyu detaylarıyla bu dosya kapsamında okuyacaksınız.
PANKOBİRLİK Genel Müdürü Yrd. Doç. Dr. Mikdat Çakır ile şeker tadında bir söyleşi gerçekleştirdik. PANKOBİRLİK Türkiye’de bir milyon 750 bin şeker pancarı üreticisi çiftçinin tamamının üye olduğu devasa bir kuruluş. Şeker ise, insan hayatında vazgeçilmez bir gıda maddesi olmanın yanı sıra petrole eşdeğer bir enerji kaynağı aynı zamanda. Bu bakımdan Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülke için hayatî öneme haiz. Şeker ve şekere dair her şeyi Genel Müdür Çakır’a sorduk. Bütün sorularımızı içtenlikle cevapladı. Bazen demli çaylarımıza karıştırarak yudumladığımız, bazen de baklava gibi değişik tatlılarımızı tatlandırdığımız şekerin tarladan sanayie, sanayiden evlerimize uzanan hikâyesini dinlemeye hazır iseniz sözü daha fazla uzatmadan sayın genel müdüre bırakalım...
İnsan hayatının temel besin maddesi olan şeker, ülkemizde şeker pancarından üretilmekte. Pankobirlik, pancar üreticisi ile sanayii buluşturan
bir kurum. Pankobirlik’i bize tanıtır mısınız?
Pankobirlik, pancar üreticilerinin oluşturduğu kooperatiflerin üst birliğidir. Şeker pancarı üreten çiftçiler güçlerini birleştirmek için, kooperatifler de ulusal ve uluslar arası temsil ve araştırma-geliştirme konularında faal olabilmek için üst birlik olarak Pankobirlik’i (Pancar Ekicileri Kooperatifler Birliği) kurmuşlardır. Pankobirlik’in merkezi Ankara’da olup, 9 yönetim 3 denetim kurulu üyesi vardır. Bu üyeler 31 pancar kooperatifindeki toplam 155 yönetim kurulu üyesi arasından seçimle gelir.
Pankobirlik’in 1 milyon 750 bine yakın çiftçi üyesi vardır. Bunların 1 milyon kadarı faal üyedir. Yani, her yıl Pancar kooperatiflerine uğrayan, Pancar kooperatifi tarımsal malzeme satış mağazalarından tarımsal üretim malzemesi alan çiftçilerdir. Özetlemek gerekirse; Pankobirlik, sahil şeridi ve Güneydoğu’nun çok sıcak illeri hariç Türkiye’nin sulanabilir arazinin üçte birinde tarımsal faaliyet gösteren çiftçilerin oluşturduğu bir birliktir. Pankobirlik tamamen özel, sadece denetim yönünden devletle (Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı) irtibatı olan bugüne kadar hiçbir kooperatifimiz, kuruluşumuzdan bu tarafa devletten bir kuruş yardım veya hibe almamıştır. Devletin maddî hiçbir değerinden faydalanmak üzere bize özel fayda sağlansın diye harekete geçmedik.
Parkobirlik’in faaliyet sahasında kaç ilimiz var? Pankobirlik, üye çiftçilere ne gibi destekler
sağlıyor?
64 ilimizde faaliyetteyiz. 31 kooperatifimizde yaklaşık 300 tane mağaza ile tarımsal girdi adına ne varsa üyelerimize çok az kârla satarız. Bölgeye uygun ve çiftçinin aradığı hemen hemen bütün tarımsal girdileri üyelerimize arz ederiz. Buradaki maksadımız ticareti ön plana almak değildir. Çok cüzî kârla çiftçinin önüne alternatifler koyar, bu ürünlerin bölgede çok pahalanması ve üyelerimizin pahalı ürünleri almak zorunda kalmasının önüne geçerek, üyelerimizin menfaatlerini koruruz. Kısacası Pankobirlik ve pancar kooperatifleri çiftçilere ucuz ve kaliteli girdi sağlaması yanında, piyasa fiyatlarının oluşması ve çiftçilerin menfaatlerinin korunması noktasında da önemli bir denge unsurudur.
Türkiye’de şeker pancarı eken çiftçiler, diğer ürünleri de en verimli elde edebilecek bilgi birikimine sahip çiftçidir. Şeker pancarı çiftçisi tarımsal mekanizasyonu daha yoğun kullanmak zorundadır. Dolayısı ile Şeker pancarı ekebilmek için aldığı makinelerle diğer ürünlerden de daha fazla ürün alabilecek ekipman kurmuş olur. Biz üyelerimizin bu özelliklerinden dolayı sadece şeker pancarı ile ilgili sıkıntılarını değil, mısır ekenin mısırla ilgili, buğday ekenin buğday ile ilgili, patates ekenin patatesle ilgili dertlerine deva olmaya çalışıyoruz. Bu yönüyle sertifikalı tohumculuğun yaygınlaştırılmasında en önemli kuruluşlardan birisi de Pankobirlik’tir diyebiliriz. Çiftçimize alım garantili, sözleşmeli sertifikalı buğday tohumu ektirir, çiftçimizden bunu alırız. Alınan ürünü işleyerek sertifikalı tohum haline getirir, İhtiyacı olan çiftçilerimize çok cüz'î bir kârla arz ederiz. En verimli tohum çeşitleri dünyanın neresinde ise getirir, üyelerimizin kullanımı için gerekirse eğitim verdikten sonra arz ederiz.
Faaliyet sahanıza şeker pancarı dışında ürünlerde giriyor mu (patates, buğday...)?
Tabi ki! Biz pancar üreticileri birliğiyiz. Ana konumuz şeker pancarı olsa da çok amaçlı kooperatif olmamız sebebiyle pancar ekimi yapılan alanlarda yetişen diğer ürünlerde bizim çalışma konumuzdur. Ayrıca şeker pancarının sağlıklı olması ve hastalık riskini azaltmak için münavebeli ekim zorunluluğundan dolayı aynı tarlaya 4 yılda bir pancar ekilebilmektedir. Dolayısıyla üyelerimiz diğer 3 yılda tarlasına hangi ürünü ekiyorsa biz o ürünle ilgili ihtiyaçlarını da karşılarız. Zaten çiftçi bunun için kooperatifleşiyor. Diğer taraftan, tek ürünlü kooperatifleşme bazı bölgeler ve ürünler için hem mümkün değil, hem de Türkiye şartlarında çok ekonomik değildir. Biz yaklaşık 1 milyon 750 bin üyemize 31 pancar kooperatifi ile hizmet ediyoruz. Genel Müdürlük dâhil kooperatiflerimizde toplam 800 personel istihdam ediyoruz.
Birliğinizin siyasetçilerle ilişkileri nasıl? Devleti
idare edenlerle nasıl muhatap oluyorsunuz?
Hiç kimse Pankobirlik ve kooperatiflerine bir partinin malı, arka bahçesi gibi yakıştırmalarda bulunamaz. Siyasî organizasyonların emrine girme ya da karşısında olma gibi bir düşünce tarzı ile de hareket etmeyiz. Tarım ve çiftçi ilişkisindeki gerçek pozisyon neyi gerektiriyorsa onu uygularız. Bu bazen siyasetçinin siyasî hedefinin işine tesadüfen gelir ilgi duyar, karşısında olur sinirlenebilir. Bizim için hiç fark etmez. Biz ülkemiz ve temsilcisi olduğumuz pancar üreticilerinin çıkarları adına gerçekleri yapmaya devam ederiz. Türkiye’nin lehine olan bir olayda da siyasetçilerin Türkiye’nin aleyhine tavır alacağını da hiç düşünmeyiz. Çünkü, bu memlekette siyaset yapanlar, memleketin menfaatine olan konuları destekleyecektir.
Yönetim Kurulu Başkanımızın sekiz senedir Pankobirlik’te yönetim kurulu başkanlığı yapabiliyor olması, yönetim kurulu üyelerinin her siyasî görüşten hak edenlerin seçimle gelebiliyor olması ve temsil edilebiliyor olmasından kaynaklanıyor. İktidarlar bizim iç işlerimize istese de siyasî maksatla müdahil olamaz. Çünkü üyelerimiz her renk ve tondan siyasî faaliyeti ferdi tercihi olarak seçme özgürlüğüne sahiptir. Dolayısıyla çiftçinin toplu olarak yanında veya karşısında olacağı bir siyasî grupta buluşması mümkün değildir. Artık, siyasî kooperatifçilik dünyanın hiçbir yerinde ekonomik ve sosyal faydalılık çizgisini muhafaza edememektedir. (Rusya’da denendi bunun yanlış olduğu görüldü.)
Pankobirlik’in, dünyadaki benzer
organizasyonlarla ilişkileri var mı? Dünyadaki bu sektöre ilişkin gelişmeleri takip ediyor musunuz?
Pankobirlik, sadece Türkiye değil, dünyada kendi işleviyle ilgili bütün kurum ve kuruluşlara da üyedir. Bunlar arasında en çok faydalandığımız ve önemsediğimiz; Uluslararası Avrupa Pancar Ekicileri Konfederasyonu (CİBE) bulunmaktadır. Bu kuruluşa Avrupa Birliği dışında olan ülkeden üye olan tek kuruluş Pankobirlik’tir. Üyesi olduğumuz Uluslararası Avrupa Pancar Ekicileri Konfederasyonunun bütün komisyonlarında asil üyeliklerimiz vardır. Yönetim kurulu başkanımız ise bu konfederasyonda yönetim kurulu üyesidir. Kısaca, karar mekanizmalarında söz ve oy hakkımız vardır.
Biz rakip ürün denilen şeker kamışı ile de ilgileniyoruz. Türkiye’de şeker kamışı ekolojik olarak ekilmeye müsait değil, ancak şeker sektörünnün dünyada yaşadığı problemlerde veya sağlayacağı katkılarda orada ne var diye de bakıyoruz. Dünya Şeker Kamışı ve Şeker Pancarı Üreticileri Konfederasyonu’na (WABCG) da üyeyiz. Yönetim Kurulu Başkanımız burada da yönetim kurul üyesidir. Bu dünya çapındaki kuruluşun 2008 yılı toplantısı da Haziran ayında İstanbul’da bizim ev sahipliğimizde gerçekleştirilecektir. Dünyanın şeker üreten bütün çiftçi organizasyonları ve sanayicilerinin tamamı Türkiye’ye gelecek.
Bu organizasyon faaliyet alanımızla ilgili teknik-bilimsel tartışmaların yanında, ülkemizin tanıtılması ve temsili açısından da çok önemli bir faaliyettir. Şeker sektörünün geleceği ve bu günkü durumu hakkında dünya da her ne var ise, bu toplantılarda dile getirilmektedir. Yani gazetelerin köşelerinde sırça köşklerde puro içerken şeker pancarını suçlu ilân edenler, gelsinler bu toplantılarda şeker kamışını da şeker pancarını da görsünler. Şeker pancarını bizzat sorgulasınlar. Dolayısıyla bizim birileri gibi bazı devletlerin gücünün arkasına sığınarak lobicilik faaliyetine filan ihtiyacımız yok. Biz devleti de arkamıza alarak gitmiyoruz. Biz AB Pancar Üreticileri Birliği’ne üye olurken devlete bir şey sormadık. Devletten de yardım almadık. Onların bütün üyelerini Türkiye’ye dâvet ederken ve ağırlarken devlete bir şey sormadık, devletten de bir şey almadık.
YARIN: KAMU ŞEKER FABRİKALARINA
YILLARDIR ÇİVİ BİLE ÇAKILAMIYOR
| 
