Ezanın Başlangıcı

Ezan Hicretin birinci yılında Medîne’de meşrû kılınmıştır. Ezandan önce Müslümanları namaza çağırmak için çan çalınası, def çalınması veya ateş yakılması gibi teklifler olduysa da, Peygamber Efendimiz (asm) çanın Hıristiyan adeti olduğunu, defin Rumların adeti olduğunu, ateşin de Mecûsî adeti bulunduğunu beyan buyurmuş ve bunlara râzı olmamıştı. 

Bir gece ashabtan Abdullah bin Zeyd (ra) rüyasında bir meleğin kendisine ezan ve kâmeti öğrettiğini gördü. Bunu Peygamber Efendimiz’e (asm) arz etti.  

Dedi ki: “Sabah olunca Resûlullah’a (asm) geldim. O’na rüyâmı haber verdim. Buyurdu ki: “Bu hak bir rüyâdır! Bilal ile kalk! Çünkü o senden daha yüksek ve uzun seslidir. Rüyanda söyleneni ona öğret! Bununla halkı        namaza çağırsın!” 

Ömer bin El-Hattâb (ra) Hazret-i Bilal’in (ra) namaz için okuduğu ezanı işitince elbisesini yerden çekerek Resûlullah’a (asm) geldi ve şöyle dedi: “Yâ Resûlallah! Seni hak ile gönderen Allah’a yemin ederim ki, ben de onun söylediği gibi gördüm.” Bunun üzerine Allah Resûlü (asm): “Allah’a hamd olsun! Bu daha sağlam oldu!” buyurdu.1  

Ezanın Manası

Ezanın Türkçe Mânâsı şöyledir: “Allah En Büyüktür! Allah En Büyüktür! Ben şehâdet ederim ki, Allah’tan başka İlâh yoktur! Ben şehâdet ederim ki, Muhammed Allah’ın Resûlüdür. Haydi Namaza! Haydi Kurtuluşa! Namaz uykudan hayırlıdır! (Sabah namazın-da söylenen lafzın mânâsı) Allah En Büyüktür! Allah’tan Başka İlâh Yoktur!”  

Allah Resûlü (asm) buyurdu ki: “Ezan okunmaya başlandığı zaman, şeytan ezan sesini işitmemek için kaçar. Ezan tamamlandıktan sonra tekrar gelerek vesvese vermeye başlar. Kâmet edilmeye başlanınca da kaçar. Kâmet tamamlanınca geri döner ve kişinin kalbine vesvese vermeye çalışır. Kişinin aklına gelmeyen şeyleri hatırlatmak için, “Şu meseleyi unutma. Filan işi aklından çıkarma...!” der. Ve namazda olanla o kadar uğraşır ki, kişi, ne kadar namaz kıldığının farkına     varamaz.”2   

Ebû Hüreyre (ra) anlatıyor: Resûlullah (asm) ile birlikte oturuyorduk. Derken Bilâl (ra) ayağa kalkarak ezan okumaya başladı. Ezanı bitirince Resûlullah (asm):

“Kim müezzinin söylediklerini bilerek ve inanarak tekrar ederse Cennete girer.”   Buyurdu.3

Resûl-i Ekrem (asm) bir başka hadislerinde buyurdu ki: “Her kim müezzini işitince, “Ben de Allah’tan başka İlâh olmadığına, Allah’ın bir olduğuna ve ortağı olmadığına ve Muhammed’in (asm) O’nun kulu ve Resûlü olduğuna şehâdet ederim. Rab olarak Allah’tan, Resûl olarak Muhammed’den (asm) ve dîn olarak İslam’dan râzı oldum.” Derse, günahları bağışlanır.”4

Tevhİdİ İlan

Üstad Bedîüzzaman Saîd Nursî Hazretlerinin ifâdesiyle ezan; kâinâtın ve kâinâtın meyvesi olan insanın yaratılışının büyük netîcesi olan Tevhîdi, yani bir Allah inancını îlân eden ve Allah’ın sonsuz rubûbiyetine ve büyüklüğüne karşı kulluğu gösteren bir yüksek zikirdir.5 Okunan ezanı dikkatlice, ezanın sözlerini tefekkür ederek, zikirlerini tekrar ederek, ezanın çağrısına icâbet etme anlayışı, arzûsu ve sorumluluğu içerisinde, ezanın teklifini omuzlarında hissederek, haşyet, heybet ve hayretle, huşû ve hudû ile dinlemek sünnettir. 

Dinlerken dilimizde sadece ezanın sözleri olmalı ve ezanın sözlerini tekrar etmeliyiz. Bu da ikinci bir sünnettir.  

Dipnotlar:

1 Tirmizî, Ezanın Başlangıcı, 139, 2 Nesâî, Ezan, 30; Buhârî, Ezan, 360., 3 Nesâî, Ezan, 34, 4 Nesâî, Ezan, 38; Tirmizî, Namaz, 156, 5     Mektubat, s. 386.