Belge'nin röportajında yer alan Kemalizm'e dair çözümlemerinden satırbaşları şöyle:

* Sosyalizm, dünyadaki bilinen şekliyle bütün Batı’nın korktuğu bir rejim. Onun için de ülkelerin demokrasiyle kurduğu ilişkiyle orantılı olarak, bu ideolojiyi savunanlara karşı baskıcı davranılıyor. Bizim memlekette falanca kişi “ben sosyalistim” deyince, korunmaya ihtiyacı var. Bir ağaç altında bir gölge bulması lazım. Bu hangi ağaç olabilir? Batı ülkeleri en demokratik ülkeler olduğu için orada komünistleri öldürmüyorlar. Komünist partileri örgütleniyor. Latin Amerika’da komünistler liberal partilerin koruması altında durabiliyorlar. Burada ise Kemalizm var. Bizim iç koşullarımız içinde komünistler oraya bakar olmuşlar. Ayrıca, Kemalist kadrolarla komünizmi benimseyenler fiilen akraba, kardeş çocuğu falan. Aynı zamanda Sovyet devrimi yaşanmış, Komintern kurulmuş. Uluslararası komünist hareket bakıyor ki, bizim memlekette ne kapitalist var ne de proleter. Burada bir takım aydın adamlar cumhuriyet ilan etmişler, İslam’a karşı modern bir toplum yaratmaya çalışıyorlar… Diyorlar ki, “Kemalizm desteklenmeli.” Uluslararası komünist hareketin de bizim komünistlere gösterdiği yol bu. Dolayısıyla Kemalist bir sol çıkıyor ortaya.

*Türkiye’de asker düşkünlüğü öteden beri var. Sol da hemen militarize oldu. Silahlı başkaldırma hareketleri, parkalar, botlar… “Ben THKO’nun bir neferiyim” diye ifade vermek şanlı bir moda haline geldi. İnsanlara dayatılan propagandadan sıyrılıp çıkamadı sol. Tek tek bireyler bunu yaptı ama Kemalist olmayan, milliyetçi olmayan bir sol hareket olmadı.

*En kalabalık gruplar Devrimci Yol’dur, Kurtuluş’tur. Hepsi Mahir Çayan’ı esas alır. Çayan’ın yazdıklarına baktığınızda, orada “Sol Kemalizm” diye bir şeyle ittifak vardır. THKP-C davalarında “Ben Marksist Leninist’im ama aynı zamanda Kemalist’im diyen subaylar vardı. Bunlar arasında bir çelişki olduğunu düşünmüyorlardı. 70’lere gelirken dünyada sol ufuk açılır gibi oldu. 68-69 derken solun o dönemki dinamizmi içinde sonuçta silahlı kuvvetlere dayanan bir Kemalist modeli savundular. 1961 Anayasası bir alan açmış, bir boşluk oluşmuştu. 68’de dünyada ilk üniversite işgali olduğunda gençler “bizde niye olmasın” dediler. Zaten gençlik 27 Mayıs’ın devamının peşindeydi.

Bunun temelinde ne var? Laik modernler, muhafazakâr iktidarlardan korkup askere mi sığınıyorlar?

Türkiye’de yaygın genel ideoloji öteden beri İslam. Evlenmede, cenazede hep İslam inancı rol oynar. Türkiye’de bir genç, “ben solcu olacağım” dediğinde bunu İslam’a karşı yapıyor. Doktriner bir İslam değil ama bir tür İslam yine. Solcu olmak dine karşı olmaktır. Solcu olmaya karar vermiş bir adam diyor ki, “birinci vazifem bu adamlarla mücadele etmektir.” Ben 70’li yıllarda solun liderlerinden Harun Karadeniz’le tanışıyorum. Başta çok dindar bir genç. Benden büyük Rasih Güran’la tanışıyoruz. Rasih Güran gençliğinde çok dindarmış. Bach dinlemezmiş, Handel dinlemezmiş. Çünkü onlar kilise müziği yapıyormuş. Aralarında 40-50 yaş fark olan insanlar hep aynı hikâyeyi anlatıyorlar. İslam’dan kaçmak için Kemalist oluyor insanlar. Ondan sonra da Kemalizm paçalarını bırakmıyor.