Rusya’daki Şubat İnkılâbı’ndan sonra ortaya çıkan problemler daha da artmıştır. Kamplarda bulunan esirler önce maaşlarını, daha sonra da iaşe haklarını kaybetmişlerdir. Tabi bu zamanlarda esirlere yardım gayesiyle hareket eden Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cem’iyeti murahhası Yusuf Akçura ön plana çıkmaktadır.

Yusuf Akçura’nın faaliyetlerini kaynaklardan takip edelim:

“1917 yılında görevlendirilen Akçura, başta İsveç ve Danimarka olmak üzere Alman ve Avusturya-Macaristan temsilcilikleri aracılığıyla çeşitli maddî yardımları Rusya’daki savaş esirlerine ulaştırmaya çalışmıştır.”1 Osmanlı Hükûmeti tarafından Türk esirlerine ödenen bir maaşın olmaması ve de Rusya Hükûmeti tarafından verilen maaş, aynı zamanda erzakın da kesilmesiyle esirlerin çok sıkıntıya düştükleri göz önüne alınarak, Yusuf Akçura ve Osmanlı Kızılay’ı aracılığıyla esirlere bir defaya mahsus nakdi yardım yapılması kararlaştırılmıştır. Ancak Yusuf Akçura durum değerlendirmesi yaptığında bu nakdi yardımın esirler için yeterli olamayacağını ön görmüş ve Rusya’daki savaş esirleri için İsveç Kızılhaçı’ndan bu konuda destek istemiştir. Edilen talep üzerine İsveç Kızılhaçı’nın delegeleri vasıtasıyla aydan aya zabitlere ellişer ve neferlere onar rubleden ibaret nakdi yardımın dağıtılmasına başlanmıştır.2 Akçura’nın raporunda, aslında ilk başta Rusya’daki esirler için yiyecek paketleri göndermeye kalkışmış olduklarını, ancak esirlerin durumunu anladıktan sonra para gönderilmesinin uygun görüldüğü geçmektedir.3 Para yardımı sonrasında ise Kızılay delegesinin teşebbüs ve iştirakiyle özellikle Ramazan ayında ve bayramlarda Türk esirlere yiyecek yardımı yapıldığı bahsi de söz konusudur. Yine de bilinen şu ki, savaş şartlarının oluşturduğu ortam içerisinden çıkarak Rusya’ya gönderilen malul esirler kıyafet sıkıntısı da çekmekteydi. Bunun için Osmanlı Harbiye Nezareti temsilcisi Seyfi Bey, Alman Harbiye Nezareti temsilcisi General Frederich’ten 25.000 kışlık elbise sözü almıştır.4 Daha sonra, verilen sözün tam olarak tutulmadığı anlaşılmışsa da yine de kısıtlı bir Alman kışlık elbisesi dağıtımı yapıldığı bilinmektedir. Esirlerin hemen hepsi sağlık şartlarının yetersizliğinden, hasta ve sakatların fazlalığından ve en çok da elbiseye ihtiyaçlarının olduğundan bahsetmektedirler. Ayrıca esirlerin çektiği elbise sıkıntısı Akçura’nın raporunda şu sözlerle ifade edilmektedir. “Kış başlıyordu. Esirlerimizden bazılarının iç çamaşırları bürûdete(soğuğa) karşı mahfuz için kifayet edemeyecek bir halde idi.”5 Durum üzerine Akçura, temin edebildiği kışlık don, gömlek, ayakkabı ve kaput (palto) satın alarak, en muhtaç olan esirlere neferler aracılığıyla dağıttırdığını da yine raporuna eklemektedir.6 Bu yardım meselesini Teğmen Mehmet Arif Ölçen de şöyle bahsediyor: “Kızılay’dan Varnavine genç bir kişi geldi ve hepimize ellişer Ruble dağıttı. Birlikte pek çok şapka kaput, pantolon getirdi. 1918 yılının Mart ayındayız. Tutsaklığımızın yirmi altıncı ayı. Moskova’da Yusuf Akçora, Varnavin kasabasına iki kişiyi gönderdi. Yakup Kemalî ve Şemsettin Kazan gelenlerin adı. Her birimize 100 Ruble verdiler.”7

Dipnotlar:

1- Mehmet Karataş, Birinci Dünya Savaşı Sonrası Rusya’da Esaret Yılları Yusuf Akçura, Altın Post Yayıncılık, Balıkesir 2012, s. 25-41. 

2- Karataş, age., s. 38-39; 

3- Karataş, age, s. 27-28. 

4- Rusya Üsera Murahhassı Yusuf Akçura Bey’in Raporu, Matbaa-i Orhaniye, Dersaadet,1335, s. 4. 

5- Akçura, …Rapor, s. 55. 

6- Karataş, age., s. 67. 

7- Çarlık Rusya’sında Bir Türk Savaş Tutsağının Anıları, 2006 Ankara, s.148