ÜÇÜNCÜ NOKTA

İman hem nurdur, hem kuvvettir. Evet, hakikî imanı elde eden adam, kâinata meydan okuyabilir ve imanın kuvvetine göre, hâdisatın tazyikatından kurtulabilir. ”Tevekkeltü alellah” der, sefine-i hayatta kemâl-i emniyetle hâdisatın dağlarvârî dalgaları içinde seyran eder. Bütün ağırlıklarını Kadîr-i Mutlak’ın yed-i kudretine emanet eder, rahatla dünyadan geçer, berzahta istirahat eder, sonra saadet-i ebediyeye girmek için Cennete uçabilir. Yoksa tevekkül etmezse, dünyanın ağırlıkları uçmasına değil, belki esfel-i sâfilîne çeker.

Demek, iman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dâreyni iktiza eder.

Fakat yanlış anlama! Tevekkül, esbabı bütün bütün reddetmek değildir. Belki esbabı dest-i kudretin perdesi bilip riayet ederek; esbaba teşebbüs ise, bir nevi duâ-i fiilî telâkki ederek; müsebbebatı yalnız Cenab-ı Hak’tan istemek ve neticeleri O’ndan bilmek ve O’na minnettar olmaktan ibarettir.

Tevekkül eden ve etmeyenin misalleri, şu hikâyeye benzer:

Vaktiyle iki adam, hem bellerine, hem başlarına ağır yükler yüklenip, büyük bir sefineye bir bilet alıp girdiler. Birisi, girer girmez yükünü gemiye bırakıp, üstünde oturup, nezaret eder; diğeri hem ahmak, hem mağrur olduğundan, yükünü yere bırakmıyor.

Ona denildi: “Ağır yükünü gemiye bırakıp rahat et.”

O dedi: “Yok, ben bırakmayacağım. Belki zayi olur. Ben kuvvetliyim. Malımı, belimde ve başımda muhafaza edeceğim.” 

Yine ona denildi: “Bizi ve sizi kaldıran şu emniyetli sefine-i sultaniye daha kuvvetlidir, daha ziyade iyi muhafaza eder. Belki başın döner, yükün ile beraber denize düşersin. Hem gittikçe kuvvetten düşersin. Şu bükülmüş belin, şu akılsız başın, gittikçe ağırlaşan şu yüklere takat getiremeyecek. Kaptan dahi, eğer seni bu hâlde görse, ya divanedir diye seni tard edecek, ya ‘Haindir, gemimizi ittiham ediyor, bizimle istihza ediyor, hapis edilsin’ diye emredecektir. Hem herkese maskara olursun. Çünkü ehl-i dikkat nazarında, zaafı gösteren tekebbürün ile, aczi gösteren gururun ile, riyayı ve zilleti gösteren tasannuun ile, kendini halka mudhike yaptın; herkes sana gülüyor” denildikten sonra, o bîçarenin aklı başına geldi, yükünü yere koydu, üstünde oturdu. “Oh! Allah senden razı olsun. Zahmetten, hapisten, maskaralıktan kurtuldum” dedi.

İşte ey tevekkülsüz insan! Sen de bu adam gibi aklını başına al, tevekkül et. Tâ bütün kâinatın dilenciliğinden ve her hâdisenin karşısında titremekten ve hodfüruşluktan ve maskaralıktan ve şekàvet-i uhreviyeden ve tazyikat-ı dünyeviye hapsinden kurtulasın.

Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, s. 350-52

Lûgatçe:

berzah: Kabir âlemi.

dağlarvârî: Dağlar gibi.

dest-i kudret: Kudret eli.

duâ-i fiilî: Fiilî duâ; istenilen bir şeyin meydana gelmesi için lâzım gelen şartları ve sebepleri yerine getirme.

esbab: Sebepler.

esfel-i sâfilîn: Aşağıların en aşağısı.

hodfüruşluk: Kendini beğenmişlik, kendini beğendirmeye çalışmak.

iktiza: Gerektirme.

istihza: Alaya alma.

Kadîr-i Mutlak: Sonsuz kuvvet sahibi Allah.

küfür: Allah’ı inkâr etme, inançsızlık.

mudhike: Gülünç hâl.

müsebbebat: Sebeplerin sonuçları, neticeler.

saadet-i dâreyn: Dünya ve ahiret mutluluğu.

sefine-i hayat: Hayat gemisi.

sefine-i sultaniye: Sultanın gemisi.

şekàvet-i uhreviye: Ahirette kötü duruma düşme.

tasannu: Yapmacık, zorlayarak bir şeyi olduğundan daha değerli gösterme.

tazyikat-ı dünyeviye: Dünyadaki sıkıntılar.

tekebbür: Büyüklenme.

yed-i kudret: Kudret eli.