Anadolu’nun her köşesinde ayrı bir sanat eseri olarak karşılaşılan tarihî köprülerden bazıları şarkılara konu olurken, bazısı bir masalın kahramanı. Diyarbakır’daki Malabadi Köprüsü Türkiye’nin en güzel köprülerinden biri. Malabadi, dünyadaki taş köprüler içerisinde kemer açıklığı en geniş olanlar arasında adından söz ettiriyor. Ayasofya’nın kubbesinin bu geniş kemerin altına sığabileceği söylenerek, yapının heybeti anlatılmaya çalışılır. Üzerindeki kitabeden 1147 yılında Timurtaş bin İlgazi bin Artuk tarafından yaptırıldığı anlaşılan bu tarihî eser renkli taşlarla döşeli. Su yüzeyinden kilit taşına kadar olan yüksekliği 19 metreye ulaşan Malabadi’nin görüntüsü, özellikle güneşli günlerde muhteşem ışık oyunlarına yol açıyor.

Karadeniz’in hırçın sularına süs

Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olarak görülen kemer köprüler, inişli çıkışlı dağlık arazilere uyum gösteren bölgenin hırçın sularına direnen özellikteler. Birbirine dik konumda bağlanan iki farklı köprüsüyle Çifte Köprü, yörenin en güzel tarihî köprülerinden biri. Atlas dergisinde yer alan bilgilere göre, Artvin ili Arhavi ilçesi Ortacalar bucağı yakınlarındaki köprülerin ne zaman inşa edildikleri net olarak bilinmese de 1850’li yıllarda yapıldığı tahmin ediliyor. Köprülerden biri Kamilet Deresi, diğeri ise Soğucak Deresi üzerinde yer alıyor. Her iki köprünün de uzunluğu 35,5 metre, genişliği ise 2,8 metre. Enlerinin dar olması dolayısıyla köprüler sadece yaya geçişine açık.

Ergene’nin uzun köprüsü

Geniş yatağıyla bataklıklar oluşturan Ergene Nehri üzerine kurulan 174 kemerli köprü, zamanında Osmanlı ordusunun Avrupa’ya geçiş güzergâhındaki önemli noktalardan biriydi. Sultan II. Murat döneminde Mimar Muslihiddin’e yaptırılan ve 1443 yılında tamamlanan bu tarihî eserin inşası kayıtlara göre tam 18 yıl sürdü. Eski adı Cisr-i Ergene olan Uzunköprü ilçesinde yer alan köprünün bazı kemerleri sivri, bazılarıysa yay biçiminde. Köprü 1392 metre uzunluğunda, genişliği ise 5,5 metre.

Özgün mimarisiyle Irgandili

Irgandili Ali’nin oğlu Hacı Muslihiddin tarafından 1442 yılında inşa edilen Irgandi Köprüsü, özgün mimarî stiliyle dünyanın dört çarşılı köprüsünden biri sayılıyor. Bulgaristan’ın Lofça şehrindeki Osma Köprüsü, İtalya’nın Venedik şehrindeki Ponte di Rialto ve yine İtalya’nın Floransa şehrinde bulunan Ponte Vecchio, üzerlerinde yer alan küçük dükkânlarıyla Irgandi Köprüsü’yle aynı kategoride değerlendiriliyor. Gökdere üzerine konumlanan bu tarihî yapı, Bursa’nın seçkin semtlerinden Yeşil, Yıldırım ve Emirsultan’ı birbirine bağlıyor.

Bu tarihî köprülerden biri de Erzurum’un Köprüköy ilçesindeki Çobandede Köprüsü. Köprü, Hasankale tarafından gelen Kargapazarı Çayı’nın Köprüköy ilçesinde Aras Nehri’yle buluştuğu noktada yer alıyor. İlhanlı hükümdarlarından Gazan Han’ın veziri Emir Çoban Salduz tarafından 1298 yılında yaptırılan köprünün üzerinde yer alan üç kitabe de zamanın yıpratıcı etkilerine maruz kaldığı için deşifre edilemiyor.

ÜLKER YILMAZ CABA / İSTANBUL