|
Bize yapılandan dolayı birini affetmek, “karşımızdaki insandır” düşüncesiyle hoşgörü ile bakmak, muhatabımızın kusurlarını görmezlikten gelmek ve onu en tatlı bir dille uyarmakla yetinmek, erdemli bir davranış olmasının ötesinde aynı zamanda yaratılış sırrına da uygun bir davranış biçimidir.
Asıl olan, Yaradan’ın san'atına karşı saygı içeren davranışta bulunmaktır; yani insanı kişiliğinin lehine olarak hayata kazandırmaya yönelmektir. Allah insanı yaratırken, bütün san'atının inceliklerini üzerinde işleyerek vücuda getirmiştir. Böylece kâinat içinde özel bir muhatabı olmuştur ve insanın hayatta kalıp san'atını teşhir etmesi de Yaratıcının en büyük isteğidir.
Kur’ân, Peygamberimizin (asm) sözleri ve uygulamaları hep bu yöndedir. Özellikle İslâm düşmanlarının “İslâm kılıç dinidir” demekle, Müslümanların kan dökücü özelliklerinin baskın olduğunu iddia etmeleri insaf ölçüleri ile bağdaşmaz.
Affedicilik her zaman ön planda olmuştur. Savaşlarda bile, savaşa tutuşmadan önce, Müslümanların karşı tarafa yaptıkları üç tekliften ikisi olan “tebliğe uymak” ve “barış”, düşman tarafının hayatta kalmasına yöneliktir. Son çaredir savaş, yani kan dökmek. Savaşı isteyene karşı savaşmak da cihaddır.
Muhyiddin-i Arabî, Fusus ul-Hikem adlı eserinin Hz. Yunus bahsinde, bu konuyu irdeler. Özetle der ki, Allah’ın kullarına şefkat göstermek, onları Allah yolunda gayret yönünden öldürmekten daha isabetlidir. Davut peygamberi, örnek olarak verir; ne kadar Kâbe’nin inşasının kendi eliyle olmasını istemişse de, eli kanlı olduğu için ona nasip olmayacağı vahy edilir. Davut peygamberin, “Yaptığım savaşlar senin emrine olmadı mı?” diye sorduğu soruya da Allah, “Onlar benim kullarım değil midir?” diyerek insan hayatının hikmetine dikkat çekmektedir. Muhyiddin-i Arabî de, “Şüphe yok ki, insanın yaşatılması yok edilmesinden hayırlıdır” diye bir hüküm çıkarır. Ve devam eder: Sen Allah düşmanlarını görmez misin? Allah onları hayatta bırakmak için onlar hakkında cizye kabul etmeyi ve barış yapmayı farz kıldı. “Eğer onlar barışa yanaşırlarsa, sen de onlarla barış taraftarı ol ve Allah’a tevekkül et” mealindeki âyet de kan akıtmamak için çareleri ortaya koyar. Kan sahibinin, kısas hakkı olmasına rağmen, fidye alması ya da katili affetmesi meşrûdur. Hatta katili affetmek, başka sebepler olmazsa, öldürülmesine tercih edilir ve bu büyüklük işaretidir.
Bize yapılan bir kötülüğü affetmek, bir bakıma fedakârlıktır; kendi hakkından feragattir. Af ve fedakârlıkların önü her zaman açıktır. Sonucun nasıl gelişeceğini kimse bilemez. Olur ki affedilen, geri kalan ömürde bizim de hoşumuza gidecek güzel işler yapar. O zaman ne olur? Güzel işlere biz sebep olduğumuz için, bundan sonraki hayatında vereceği her tür eserlerde bizim payımız var demektir. Belki de mizacımızın uyuşmadığı bir insanla sürekli bize sevap kazandıran bir yol açmış oluruz. Güzel bir çığır açmak buna derler. Zora karar vermek, zoru yapmak, yalnız bizim çıkarımızın olduğu bir işten başkaları adına vazgeçmek, elbette erdemli bir davranıştır.
Affeden, her zaman güçlüdür. Çünkü, beklenti içinde olmasa da biri affettiği insanın ve diğeri de affetmeyi her zaman teşvik eden Allah’ın desteğini kazanmaktadır. Diğer taraftan affedenin psikolojik rahatlığı da bu davranışın çabasıdır; çünkü iyilik insana her zaman güven verir.
İntikam beslemek, affetmenin zıddı bir davranış; var olan kırgınlığı daha da büyütür ve zora sokar. Affetmesini bilmeyen bir anlamda korkular içindedir. Çoğunlukla insan davranışının aksiyle işlem görür; yapabileceği iyilikleri terk ettiğinden kuşku duyar, sonraki hayatında vicdanı onu rahatsız eder.
Zorunlu bir sebep olmadıkça, affetmekten yana bir tavır içine girmek, güzel huyların en güzelidir. Affetmede karşı tarafa hayatta kalmayı bahşeden bir öz var. İnsan hayatına saygı budur.
| 
