|
SORU: Büyük olasılıkla dinde yaşanan canlanma yüzünden, enternasyonal solun Badiou, Zizek, Critchley gibi önemli simaları din fenomenini ve trajedi, özgürlük, hayatın anlamı gibi büyük soruları derinlemesine araştırmaya başladı.
Siz de ‘Kuramdan Sonra’, ‘Holy Terror’ ve yeni yayımlanan ‘The Meaning of Life’ gibi kitaplarınızda sol düşüncenin dini yeniden değerlendirme çabasına önemli katkılarda bulundunuz. Anlayabildiğim kadarıyla bu kitaplarınızda acı, ölüm, felaket, sorumluluk ve özgürlük gibi ahlaki, varoluşsal meselelerde söyleyecek anlamlı bir sözünüz yoksa, dine yönelteceğiniz eleştirinin cahilce ve içi boş olacağını savunuyorsunuz. Yanılıyor muyum? Bir de dostane bir eleştirim var: Sol’a sağlam bir etik temel inşa etmek konusunda önemli bir şey yaptığınızı düşünsem de, ara sıra Yahudi-Hıristiyan geleneğinin fazla içinden konuşuyormuşsunuz ve diğer dini gelenekleri pek dikkate almıyormuşsunuz gibi geliyor. Dahası dini pozitivist eleştirilere karşı haklı olarak savunmaya çalışırken dine karşı kendi eleştirinizi yapmayı unutuyorsunuz sanki.
CEVAP: Batı Avrupa solunun teolojiyi bu kadar görmezden gelmesine, din karşısında bu kadar kayıtsız kalmasına hep şaşmışımdır. İşin gülünç yanı, kültürel sol bir de en çok ilgilendiği şeyin popüler kültür olduğunu iddia ediyor! Din kadar etkili, derin, kalıcı, zengin ve popüler olan kültür alanı mı var? Din ideolojik olarak bazı görevler yerine getirir ki kültür bunları yapamaz. Kültürün günümüzde kriz içinde olmasının nedenlerinden biri de bence budur. Kültürün din kavramının yerine geçmesi bekleniyordu. Ama hiçbir zaman bunda yeteri kadar başarılı olamadı. Evet, doğru, büyük ölçüde ateist bir geçmişten gelen sol dinle ilgilenmedi, dini küçümsedi, bu yüzden de böylesine ciddi bir söylemle bağ kurmayı başaramadı. Kendinden utanmalı.
Ben Katolik olarak yetiştirildim. Belirli bir teolojik geleneğe, fikirlere erişebilmemi mümkün kılan değerlere bağlıyım. Dolayısıyla haklısınız, dini bakışımı biraz genişletmem lazım. Ama ne kadar az bilsem de İslam hakkında daha çok okuyorum ve öğrenmeye çalışıyorum. Teröre karşı savaşın tek iyi yanı da bu olsa gerek; Avrupa’daki pek çok sol düşünür ilk defa İslam okumaya başladı (Gülüyor.) Okudukça Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam arasında daha çok yakınlık, fikir birlikteliği buluyorum. Diğer yandan, din Amerika’daki çirkin köktenci biçimleriyle de karşımıza çıkıyor. Öyle ki bugünlerde, özellikle de laik Batı’dan beklenmeyecek denli politik bir soruya dönüştü. Bunun yüzyıl arkamızda kaldığını sanmıştık. Fakat, din öyle bir fenomen ki ölmüş gibi görünür ama asla pes etmez.
Radikal, 26.4.2007
|
