“Bediüzzaman Said Nursî Hazretleri, Hürriyet’in ikinci senesinde hürriyet ve meşrûtiyeti anlatmak, Doğudaki aşiretleri ‘medeniyete, terakkiye, kemâlâta’ teşvik etmek üzere 1910’un yaz aylarında Van’a gider. Bilâhare hacca gitmek üzere yola çıkıp, 1911 senesi baharında Şam’a gelir. O zamanın çok önemli İslâm âlimlerinin ısrarları üzerine Şam Emeviye Camii’nde bir hutbe îrad eder. Çok kısa bir zaman sonra da İstanbul’a döner. 

“Büyük ehemmiyeti haiz olan bu hutbe Arapça olarak iki baskı yapar. (…) Bediüzzaman Said Nursî bilâhare 1951’de bu hutbe ve zeyillerini tercüme eder. Tercümeyle beraber bir kısım makale ve eserlerini de ‘zeyiller’ hâlinde ilâve eder. ‘Bu pek ehemmiyetli ders, zamanı geçmiş eski bir hutbe değil, belki İslâm cemaatine hakikatli ve taze bir ders-i içtimaî ve İslâmîdir.’ diyerek el yazması teksirle çoğaltarak neşreder…” 

Üstteki bilgiler, Yeni Asya Neşriyat (YAN) tarafından yayımlanan, Üstad Bediüzzaman Said Nursî’nin Arapça metin ilâveli “Hutbe-i Şamiye” adlı eserinin “takdim” yazısından. 

107 SENE SONRA “ŞAM HUTBESİ” 

Üstad’ın biyografisiyle ilgili son araştırmalar ışığında, onun Şam seyahatinin 1911’in bahar aylarında (Mart-Mayıs) gerçekleştiği biliniyor artık. Şu hâlde, Mart 2018 itibarıyla, mevzuubahis seyahatin üzerinden tam “107 sene” geçmiş bulunuyor…

Peki nâm-ı diğer “Şam Hutbesi” eskimiş midir, yani hükmünü kaybetmiş midir?.. Cevap, “Tam tersine, aktüalitesi hâlâ berdevam!” olsa gerektir; zira delili, vâ-esefâ ki hâl-i hazırda İslâm coğrafyasının ve de İslâm milletinin şu perişan vaziyetleri... 

Peki sebep? O meşhur hutbede konulan teşhislerin ve belirlenen problemlere karşı “hâl çaresi” olarak takdim edilen teklif ve tavsiyelerin kaale alınmaması! 

İşte YAN, Bediüzzaman’ın âlem-i İslâm’a müteveccihen teşhis ve hâl çarelerini muhtevî şaheserini, yani “Hutbe-i Şamiye” risalesini Arapça orijinaliyle birlikte “sadra şifa” niyetiyle yayımlamış bulunuyor… (Elimizdeki nüsha Mart 2016 tarihli “ilk baskı” olup, 9,5 x 13,5 cm ebadında ve 128 sayfa.)

“Risale-i Nur Külliyatı’ndan” üst başlıklı tüm eserlerde olduğu gibi “Hutbe-i Şamiye” de “Bediüzzaman Said Nursî kimdir?” başlıklı “kısa, fakat harika” bir biyografiyle başlıyor. Bilâhare esere adını veren hutbe, zeyilleriyle (ekler) ve de Arapça orijinaliyle birlikte veriliyor—peşinde “Hakikat Çekirdekleri” başlıklı risale olduğu hâlde… 

“Takdim” yazısına dönecek olursak, orada “Hutbe-i Şamiye”nin ehemmiyetine binaen şu fikirler serdedilmiş: 

GERÇEKÇİ VE KÖKLÜ ÇÖZÜMLER 

“‘Hutbe-i Şamiye’ eseri, bütün âlem-i İslâm’ın bugün de şahit olduğumuz hâlinin mükemmel bir tahlili ile bundan kurtuluşunun hâl çarelerini ortaya koyan son derece ehemmiyetli hususları hâvîdir. 

“Bu kıymetli eserde Bediüzzaman, Avrupa’nın ilerlemesine rağmen Asya ve İslâm âleminin geri kalma sebeplerini büyük bir vukufiyetle izah eder, bu sebepleri ortadan kaldırmak için gerçekçi ve köklü çözümler sunar… 

“İslâm âleminin terakkisine mâni olan altı sebebi birer hastalık olarak teşhis eden müellif, bu hastalıkları tedavi ederek terakkiye sebep olacak ilâcı da ‘eczahane-i Kur’âniyeden ders aldığı altı kelime’yle beyan eder. 

“Bu ilâç uygulandığı takdirde İslâmiyet’in mazi kıt’asını istilâsına engel olan ‘sekiz dehşetli mâniler’ bertaraf olacak, ‘âlem-i İslâm’ın şahs-ı manevîsinin kalbinde’ içtima ve imtizaç etmiş sarsılmaz beş kuvvet terakkiyi ve istikbaldeki hâkimiyeti te’min edecektir kanaatindeyiz…”