Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta binlerce kişinin ülkedeki yolsuzluk ve çöp krizini protesto etmek için başlattığı gösterilerde, protestocuların krizin çözümü için hükümete verdikleri 72 saatlik süre, salı akşamı doluyor.

Çöp krizinin çözümü, Çevre Bakanının istifası, yolsuzluk yapanlara hesap sorulması ve göstericilere karşı polise şiddet emri verenlerin cezalandırılmasını isteyen grupların salı akşamı gösterilerine devam etmesi bekleniyor.

Çöp krizinin nedenleri, düzenlenen protestolar, göstericilerin talepleri ve krizin yol açacağı muhtemel siyasi sonuçlar, beş ana başlık altında toplanıyor. 

Çöp krizi nasıl çıktı? 

1997 yılında 3 yıllığına açılan 2 milyon ton kapasiteli “Na'me çöp toplama merkezi", planlananın aksine 17 yıl boyunca faaliyet gösterdi. Bu süre zarfında merkezde 15 milyon ton çöp birikti. Bölge halkının tepkisiyle 17 Temmuz’da hükümet, çöp toplama merkezini alternatif bulmadan kapattı. Çöp toplama şirketi Sukleen, kendisine yer gösterilmediği gerekçesiyle çöpleri Beyrut sokaklarında bıraktı. Sokaklarda biriken çöpler, bazı yerlerde yakılarak yok edilmeye çalışıldı ya da denize döküldü.

Siyasi çekişme ve kriz içindeki Lübnan hükümeti, "yeni çöp toplama merkezi" konusunda bir türlü karar alamadı. Bu dönemde çöp toplama şirketi Sukleen'in sözleşmesi de sona erdi. Hükümet, yeni ihaleye çıkacağını duyurdu ancak ihalede teklif edilen taban fiyatın  Lübnan Şeffaflık Gözlemevi'ne göre, ton başına 150 dolar ile dünyanın en pahalıçöp toplama fiyatı olması nedeniyle hükümete yönelik tepkiler daha da arttı.

Halk neden tepkili?

Ülkede vatandaş için en temel ihtiyaçlar olan elektrik, su ve çöp konusunda yaşanan aksaklıklar halkta tepkiye neden oldu.

Petrol ve doğalgaz kaynağı olmayan Lübnan’da enerji sıkıntısı nedeniyle ülkenin bazı yerlerine hiç elektrik verilemezken, bazı yerlerinde 12 saat, bazı yerlerinde 6 saat, başkent Beyrut’ta ise her gün 3 saat elektrik kesintisi yaşanıyor. Ayrıca 17 Temmuz’dan bu yana başkentteki çöpler düzenli olarak toplanamıyor. Ülkede tüm bu sorunların kaynağı olarak siyasilerin yolsuzluk yaptığı düşüncesi hakim.

Göstericilerin talepleri 

Çöp sorunundan yola çıkarak “Kokunuz çıktı” adıyla sosyal medya üzerinden başlayan protestolar kitlesel gösterilere dönüştü. Gösterilerde ülkenin tüm siyasi figürleri protesto ediliyor. Göstericiler, nihai hedeflerinin “hükümetin istifası ve yeniden seçim yapılması” olduğunu söylüyor.

Gösteride kimler var?

Lübnanlı gözlemcilere göre ülkedeki gösteriler derin ayrılıklar yaşayan toplumun her kesimini, on yıl önceki Hariri suikastından bu yana ilk kez biraraya getirdi. Gençlerin öncülüğünde giden protestolarda temel endişe, siyasi muhaliflerin gösterileri terörize edip şiddete bulaştırması. Gösterilerde Suriye yanlısı Hizbullah-Emel taraftarı oldukları tahmin edilen bir grubun birkaç kez bunu denediği belirtildi ancak platform, bu grupların kendileriyle ilişkisi olmadığını duyurdu. Grubun taşkınlıklarını engellemek için gönüllüler oluşturdu. 

Kriz nereye gider?

Siyasi çekişmeler nedeniyle 15 aydır Cumhurbaşkanını seçemeyen parlamento, 11 ayda zorla kurulan hükümet ve 2009’dan beri seçim yapılamayan Lübnan’da yerel sorunların yanı sıra bölgesel gelişmeler de ülkeyi olumsuz etkiliyor. 5 milyon nüfuslu Lübnan’da Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) verilerine göre 1 milyon 200 bin Suriyeli mülteci ve 400 bin Filistinli mülteci bulunuyor.

Parlamentodaki koltuk dağılımından en küçük memur atamalarına kadar herşeyin mezhep temelli kotalarla belirlendiği Lübnan’da hükümet istifa ederse, tek meşru lider, toplanamayan Parlamentonun Başkanı ve Emel Hareketi lideri Nebih Berri kalacak.

AA