Maastricht Kriterleri yörüngesinde borç stoku

Bizim Avrupa Birliği sevdamız 1959’lara kadar dayanır… Birliğe uzattığımız el bir türlü candan sıkılmadı… AB’ye dahil olmak kast sisteminde bir kademe yükselmek gibi geldi bize.

AB üyeliğinin de ötesinde aday adayı olabilmek için koşturduk durduk… Adaylık sürecinde de bu Birliğe lâyık olabilmek için neler yapmadık! Kapılar çalındı… Gümrükler açıldı… Yasalar çıkarıldı…

Dünyayı aydınlatacak kadar insan hakları kültürüne sahip olmamıza rağmen Birliğe uyum çerçevesinde Birliğin sosyal ve siyasal haklarına uyum sağlayabilmek için ne yasalar çıkardık. Çıkardık çıkarmasına, ama kriterler bitmiyor ki!

Maastricht Kriterleri…

1993 yılında yürürlüğe giren bu kriterler, AB’ye üye bir devletin Ekonomik ve Parasal Birliğe dahil olabilmesinin ekonomik şartlarını oluşturur. Bu kriterlere göre, toplulukta en iyi performans gösteren, en düşük enflasyona sahip olan üç ülkenin yıllık enflasyon oranları ortalaması ile üye ülke enflasyon oranı arasındaki fark 1,5 puanı geçmemeli. Benzer şekilde faizlerde en iyi fiyat istikrarı gösteren üç ülkenin faiz oranı ortalamasını 2 puandan fazla aşmamalı. Son iki yıl itibariyle üye ülke parası diğer üye bir ülkenin parası karşısında devalüe edilmemiş olmalı…

Bahsedeceğim son iki kriter mevzuumuz olan şartlar… Üye ülke borçlarının GSYH’sına oranı yüzde 60’ı geçmemeli ve üye ülke bütçe açığının GSYH’sına oranı yüzde 3’ü geçmemeli.

2008 yılının son çeyreğinde bütün dünyada kendini gösteren kriz hükümetlerinde para musluğunu açarak bütçelerin açık vermesine sebep oldu. Özellikle gelişmiş ülkeler hem gevşek para politikası yörüngesinde piyasayı canlandırma adına hem de sıkıntıya girmiş finans kurumlarını ve firmaları kurtarma adına seferber oldular. Bu canlandırma ve kurtarma paketleri arkasında dengesiz bütçe açıklarını getirdi. Gelirleri giderlerin çok arkasında kalan bir ülke, açığı kapatmak için piyasalara yönelip borçlanır.

Gelişmiş ülkeler borç stoku…

Bu borçlanmalar neticesinde Maastricht Kriterleri’ni yerle bir eden AB ülkelerine değinmeden önce gelişmiş dev ekonomilere bir göz atalım. ABD 2009 yılında 140 bankaya el koydu. Batmaması adına birçok finans kuruluşuna destek sağladı. Bütçe açıkları zirveye dayandı. Bütçe açıklarının GSYH’ya oranı yüzde 11’lerde…Dolayısıyla borçları da tavan yaptı. 2007 yılında yüzde 62 olan borç stokunun GSYH’ya oranı yüzde 82’lere ulaşmış durumda. Jopanya’da 2007 yılında yüzde 187’lerde olan bu oran 2009 yılında yüzde 200’leri bulduğu söyleniyor…

AB ülkeleri…

Yunanistan’daki sıkıntıların patlak vermesiyle bütün gözler Euro Bölgesi ülkelerine çevrildi. 27 AB üye ülkelerinin 2008 yılında yüzde 61.5 olan borç stoku/GSYH oranı yüzde 100’lere dayandığı ifade ediliyor. 2009 yılında yüzde 5 küçülen Almanya’nın bütçe açığı yüzde 3.3 ve borç stoku/GSYH yüzde 78…İngiltere’nin yüzde 68, Fransa’nın yüzde 78, İtalya yüzde 115…Bu tahmini listeleri uzatabiliriz. Peki yüzde 60 olan borç stoku/GSYH şartı ne durumda, hangi AB ülkesi uyuyor bu kritere, yoksa şartlar esnetilecek mi? Kimler için esnetilecek? Her kötü duruma düşüşte bu kriterler değişikliğe mi gidecek? Niçin bu şartlar zamanında ülkemiz için esnetilmedi? Bilemiyoruz…

Türkiye…

Ülkemizin GSYH’sı son çeyrekte güzel bir büyüme yakaladı ve beklenenden daha düşük küçüldük 2009 yılında… Toplam kamu borç stokunun GSYH’sına oranı yaklaşık yüzde 43’ler düzeyinde. Görünürde AB’nin şartına uyan biziz…Borçlar sürdürülebildiği sürece sıkıntılar baş göstermez. Çevrilebilirlikte mühim olan borçlanmanın maliyeti ve vadesi… Bu iki unsuru idare etmede zorlanan Yunanistan gündeme bomba gibi düştü… Bu sıkıntının İrlanda, İspanya gibi sıkıntılı ekonomilere de sıçramasından daha da ötesi Euro Bölgesine kaymasından korkuluyor…

Daha öncede ifade ettiğimiz gibi AB ülkelerinde borçların çevrilebilirliğiyle ilgili yaşanacak sıkıntılar birebir bize yansır… İhracatımızın yarısı AB ülkelerine yapılıyor. Millî gelirimizin ivme kazanmasında ihracatın rolü büyük… Dış canlanma AB’nin toparlanmasıyla mümkün ya da alternatif pazar portföyünün genişlemesiyle. Kısa zamanda bu mümkün gözükmüyor. Dolayısıyla Yunanistan’ın borcu hepimizin borcu…

GİRAY ŞAN - [email protected]

15.04.2010