|
İdeolojik tarafsızlık liberal-demokratik sistemlerin ayırt edici özelliklerindendir. Buna karşılık totaliter rejimler resmi ideolojisiz yapamazlar; daha doğrusu, onları totaliter yapan özelliklerin başında resmi ideolojiye sahip olmaları gelmektedir.
İdeolojik tarafsızlık, aynı zamanda, ‘sivil’ olarak anılmayı hak eden bir anayasa için de zorunludur. Çünkü, şu veya bu ideolojinin devlete hakim olmasını öngören bir anayasa, tanımı gereği, sivil alanı istila etmeyi amaçlayan bir devlet programı gibidir. Böyle bir anayasa sivil toplumun çoğulcu yapısıyla bağdaşmaz ve onun zorla homojenleştirilmesini meşrulaştırmaya yarar.
Onun için, ideolojik bakımdan tarafsız bir anayasa, yeni bir anayasa arayışı içinde olanların hiç bir şekilde gözardı edemeyecekleri bir hedeftir. ‘Türkiye’nin şartları’nın buna uygun olmadığını düşünecek olanlara, o ‘şartlar’ın kendisinin zaten anayasal düzenimizin ideolojik bakımdan taraflı olmasının eseri olduğunu hatırlatmak isterim.
Şu halde, insan haklarına ve hukuk devletine dayanan demokratik bir cumhuriyetin anayasasının aynı zamanda tarafsız da olması gerekir. İdeolojik tarafsızlık, anayasanın toplumsal, kültürel ve ideolojik bakımdan türdeşliği çağrıştıran herhangi bir ibareye yer vermemesini, hatta toplumun ve siyasi anlayışların çeşitlilik ve çoğulluğunu açıkça tanımasını gerektirir.
Laiklik meselesi de bu konuyla doğrudan doğruya ilgilidir. Türkiye’de ‘laiklik’ politik-ideolojik bir program ve bir kültürel dönüşüm projesi olarak anlaşılıp uygulanmaktadır. Oysa, gerçekte laiklik liberal-demokratik devletin tarafsızlığının bir uzantısıdır. Laikliğin değeri onun toplumdaki çeşitlilik ve çoğulluğu barışçı bir şekilde bir arada tutmaya hizmet etmesinde ve bu çerçevede her inançtan kişi ve topluluk için bir özgürlük güvencesi olmasında yatar.
Yürürlükteki Anayasanın 24. maddesi ise bu anlayışa tamamen ters olan bir hükümdür. Çünkü, bu madde din özgürlüğünü korunması gereken başlıbaşına bir değer olarak görmüyor ve ona resmî lâiklik doktrinine hizmet etmesi ölçüsünde bir değer biçiyor. Nitekim, maddenin son fıkrasında, din ve vicdan özgürlüğüne başka hiç bir temel hak için söz konusu olmayan özel bir ‘kötüye kullanma’ yasağı getirilmiştir. Bu hüküm açıkça dindarların kamu alanında dine herhangi bir biçimde atıf yapmalarını ve dinle ilgili herhangi bir iddiada bulunmalarını kategorik olarak din özgürlüğünün ‘kötüye kullanılması’ veya ‘din istismarı’ saymaktadır.
Ayrıca, devletin sadece siyasî ve hukukî düzenini değil, fakat aynı zamanda ‘sosyal ve ekonomik düzenini’ de din kuralarına -üstelik ‘kısmen de olsa’- dayandırmayı yasaklaması bakımından da bu fıkra devletin dinin özerkliğini reddetme ve sivil alanı işgal etme niyetinin de açık bir göstergesidir.
Onun için, yeni anayasada din ve vicdan özgürlüğünün bu paradigmanın tamamen dışına çıkılarak, özgürlükçü bir anlayışla yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Ben şöyle bir formül öneriyorum:
‘Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir. Bütün dinler, dini yorumlar ve vicdani kanaatler serbestçe örgütlenebilir. Devlet herhangi bir dini veya mezhebi özel olarak kayırmaz. / Dini ibadet, ayin ve törenler serbesttir; toplu veya kamu hayatıyla ilgili sonuçları bulunan ibadetlerde genel sağlık ve kamu düzeni gerekleri göz önünde bulundurulur. / Kimse ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya zorlanamaz; dini ve vicdani inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz, bunlardan dolayı kınanamaz ve suçlanamaz.’
Star, 9.7.2007
| 
