|
Öyle anlaşılıyor ki, AKP seçimlerden sonrası için yeni bir anayasa taslağı hazırlığı içinde. Türkiye’nin sivil inisiyatife dayalı yeni bir anayasaya ihtiyacı olduğunda şüphe yok. Çünkü, uğradığı bunca değişikliklere rağmen, yürürlükteki Anayasa halâ özgürlükçü ve çoğulcu bir demokrasinin gereklerini karşılamaktan bir hayli uzaktır.
Toplumun devlete verdiği bir ‘yetki beratı’ olarak sivil bir anayasa, her şeyden önce, sivil iradenin ürünü olan, toplumun ürettiği mutabakatın sonucunda ortaya çıkan anayasa demektir. Sivil anayasa, ayrıca, kamu hayatına ilişkin temel belirleyici kararların toplumu temsil eden sivil siyasî aktörlerce alınmasını ve sivil iradenin askerî iradeye hakim olmasını öngören bir anayasadır.
Sivil toplumun bir mutabakat üretmesi demek anayasanın toplumsal uzlaşmaya dayanması demektir. Uzlaşma ise, genel kanaatin aksine, karşılıklı taviz vermek demek değildir. Uzlaşma, ortak olanı aramak, kısaca, ‘aramızda ortak olan bir söze gelmek’tir. Uzlaşma arayışı muhataplarımıza taviz verme veya onlardan taviz ‘koparma’ değil, fakat aramızda ortak olan bu sözü bulmaya çalışmadır. Çünkü, taviz kendinizden vermektir; oysa uzlaşma bende ve sizde zaten ortak olanı bulma ve onda birlikte karar kılmadır.
Ayrıca, uzlaşabilmek için, en başta, insanların her konuda uzlaşmak zorunda olmadıklarını kabul etmek gerekir. İnsanları her konuda uzlaşmaya zorlamak özgürlük karşıtı bir sonuç üretir. Çünkü, insanlar arasında farklılıkların olması kadar, onların bu farklılıklarını koruyarak (birlikte) var olmayı istemeleri de gayet insanidir. Her bir insan ayrı inançları, değerleri, idealleri, özlemleri, kaygı ve korkuları, sevinç ve kederleri olan başlı başına birer varoluştur.
Toplumun uzlaşmaya olan ihtiyacı, esas olarak, farklılıkların barış içinde bir arada yaşayabilmesinin politik çerçevesi üzerinde mutabakata varma ihtiyacıdır. Yoksa, kastettiğimiz, toplumun muhtelif unsurlarının hayatın anlamıyla ilgili her konuda hemfikir olmaları değildir. Onun içindir ki, birlikta yaşama veya var-olma ‘bir’ ve ‘birlik’ olmakla aynı şey değildir. Toplumsal uzlaşmanın amacı, adına ‘toplum’ dediğimiz, ama aslında farklı varoluşlardan oluşan o gevşek var-oluş tarzını organik bir bütüne dönüştürmek olamaz.
Sivil bir anayasa, tabiatıyla, demokratik bir anayasadır. Böyle bir anayasanın temel ilkesi şöyle özetlenebilir: Anayasa toplum için bir ahlâk kodu değil, fakat sadece politik alana ilişkin ilkeler vaz eden bir belgedir; o bireyler için pozitif amaçlar koyan kapsayıcı bir proje niteliğinde olamaz. Anayasa, toplum olarak birlikte varoluş için zorunlu olandan daha kapsamlı esaslar veya ilkeler içermemelidir.
Böyle bir anayasanın gözetmesi gereken bellibaşlı esasları ise şu şekilde belirtebiliriz:
(1) Herhangi bir dinî, ideolojik veya felsefî tarafgirliğe dayanak olabilecek hükümlerden arınmış olması, (2) Temel kamusal kararların sadece halk ve/veya onun meşru temsilcileri tarafından alınmasını öngörmesi, bu tür hiç bir kararı halkın veya onun temsilcilerinin yetki alanı dışında bırakmaması, (3) Kişilerin insan ve yurttaş olarak temel haklarını özgürlük karinesine uygun bir anlayışla tanıyıp güvence altına alması, (4) Kamu hayatıyla ilgili bütün alanlarda serbest tartışmaya izin vermesi, (5) Yargı bağımsızlığı, adil yargılama, suçsuzluk karinesi gibi temel hukuk güvencelerini herkes için sağlaması ve hukuka uygunluğu denetleme mekanizmalarını öngörmesi.
Star, 5.7.2007
|
