|
Alışkanlıkların bir derece ilerisi reflekslerdir. Alışkanlıklar bilinçli başlayıp belirli bir tekrardan sonra alışkanlık haline geliyor. Rutin tekrarların hayatı kolaylaştırdığını biliyoruz. Öğrenme süreçlerinin kemal noktası, öğrenilen bir davranışın refleks hale dönüşmesidir.
Öğrenme süreci ve refleksler
Öğrenme süreci değişim sürecidir. Verilerin beş duyu organlarımız aracılığı ile beyne girişi öğrenmeyi başlatır. Veriler, mesaj ilgi ve ihtiyaçlar arasında yer alıyorsa, önem derecesine göre hafızaya kaydedilir.
Öğrenmenin katmanları yeterlilik dereceleri ile kategorize edilebilir:
Bilinçsiz yetersizlik: İnsanın bilmediğini bilmeyişidir. Öğrenmeye ihtiyaç hissedilmediği bir durumdur. Bilmediğini bilmemektir.
Bilinçli yetersizlik: Bilmediğinin farkında olmaktır. Öğrenmeye ihtiyaç hissedebilme durumudur. İnsan isterse bu aşamadan sonra öğrenmeye başlar ve gereklerini yerine getirirse öğrenebilir.
Bilinçli yeterlilik: Öğrenmenin ilk taze aşamasıdır. Öğrenilmiş, ama becerilerin tam oturmamışlık halidir.
Bilinçsiz yeterlilik: İşin uzmanı olma aşamasıdır. Becerilerin reflekse dönüşmüş halidir.
Şimdi bu öğrenme sürecini otomobil sürmeyi öğrenme olarak örneklendirelim.
1. Otomobili olmayan ve hayatı boyunca da olmayacağına inanan birisi kullanmayı öğrenmeye ihtiyaç hissetmez. Veya bilgisayarı hiç görmemiş kişi için de aynı şey söylenebilir. Bilinçsiz yetersizlik seviyesi.
2. İleride otomobili olacak veya sürücü olmaya ihtiyaç hisseden birisi ikinci mertebededir. Otomobil sürmeyi öğrenmek istiyor ve bilmediğini biliyor.
3. Sürücü olmak isteyen bir insanın sürücülük kursuna gitmesi, gerekli teorik ve pratik bilgileri öğrenip, ehliyet aldığı aşama bilinçli yeterliliktir. Sürücülüğün bütün şartlarını bilmekle beraber otomobili aklı ile kullanıyordur. Tedirgin ve temkinli davranışları her halinden beli olmaktadır. Bu mertebeye bilinçli yeterlilik diyoruz.
4. En az 5 bin km yol yapmış bir sürücü, artık otomobili aklıyla değil, refleksleri ile kullanır. Hele mesleği şoförlük olanların beyin ve sinir sistemi adeta otomatik pilot seviyesine gelmiştir. Bu mertebeye bilinçsiz yeterlilik denir.
Doğru davranışların sistematik ve ısrarlı tekrarlardan sonra refleks haline gelmesi güzel bir alışkanlıktır. Bazı istenmeyen refleksler de var ki, bunlara “tik” denir. Gıdıklanmadan rahatsız olan bazı insanların ısrarla üzerine gidilmesi ile argo sözler söylettirilmesi belirli bir süre sonra o insan her gıdıklama hareketine karşı istemeyerek argo sözleri sarfeder. “Tik” şeklindeki bu reflekslere sebep olmamak için hiçbir yanlış hareket tekrar edilmemelidir.
Refleks alışkanlıkların değişimi çok zordur. Hatta imkânsız derecesinde zordur. İbadet gibi, namaz gibi davranışlarda faydalı olabilir. İrade ve tefekkür eksik kalabilir ama yapılması yapılmamasından iyidir.
Reflekslerin değişimi ve gelişimi
Değişime açık ve istekli olmanın beyin gelişimine katkısı vardır. Doğru davranış, beceri, maharet, estetik, sanat gibi çeşitli konularda refleks derecesinde beceri çeşitliğini arttırmak değişim ve gelişimi artırır. Öğrenme kapasitesini yükseltir.
Farklılıklara, yeniliklere hevesli olmalıyız. Merak duygusu canlı daima kalmalı.
3K
Başarının önünde önemli bir engel olarak 3K söylenebilir. Kaygı, kuşku, karamsarlık.
3K; çoğunlukla bireysel niteliklidir. Kısa vadeli olayları, davranışları, çıkarları, dedikoduları kısacası olumsuz bakışları içerir. 3K’yı gündelik hayatında ön planda tutan insanlar, önemsiz şeylerle kafasını meşgul eder, endişe içinde ömür tüketirler. Bu tür insanlar başarıyı yakalayamazlar. Bu anlayışla yönetilen kurumlar ise gerilemeye, yok olmaya mahkûmdur.
3K’lardan kurtulmak için neler yapılmalı?
1. Karşılaştığınız problemler ilk anda büyük boyutta etki yapıp, ciddî kaygılara sebep olabilir. Olayı anlamak ve çözüm yollarını araştırmak için kendinize zaman tanıdığınızda o kadar da büyük olmadığını görürsünüz. 3K duygularına kapılarak problemleri abartmayın, üstesinden gelebileceğiniz konusunda kendinizi ikna edin.
2. Kararlarınızı 3K duyguları içerisinde almayın. Bu konumda iken zayıf, etkisiz, başarısız kararların alınması kolaydır. Derhal ortamınızı değiştirin, tabiat ile baş başa kalın.
3. Çevrenizdeki olumsuz, kuşkucu, ürkek, karamsar, ileriye yönelik hedefi olmayan insanlarla fazla vakit geçirmeyin.
4. Geçmişte yaptığınız hataları sürekli olarak gündemde tutmayın.
5. Dostluğa, arkadaşlığa önem verin.
6. Beden ve ruh sağlığınızı koruyun.
[email protected]
| 
