|
Hak-İş Araştırma Bürosu, Türkiye’nin önemli sorunlarından kayıt dışı istihdamın maliyetini araştırdı. Araştırmada, kayıt dışı istihdam sebebiyle devletin geçen yıl 23.7 milyar YTL vergi ve sigorta primi kaybına uğradığı belirtildi.
Hak-İş Araştırma Bürosu tarafından, Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK), 2006 yılına ilişkin Hanehalkı İşgücü Araştırması dikkate alınarak yapılan çalışmaya göre; Türkiye’de 22 milyon 330 bin çalışandan sadece 11 milyon 503 bini SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’na kayıtlı bulunuyor. Geriye kalan 10 milyon 827 bin kişinin ise herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydı yok. Bu kişilerin 3 milyon 106 bininin, ücretsiz aile işçisi olarak çalıştığı için herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydolma zorunluluğu bulunmuyor. Ancak geriye kalan 7 milyon 721 bin kişinin yasalar gereğince SSK ya da Bağ-Kur’a kayıtlı olmaları gerekiyor.
Aile işçileri dışındaki kayıt dışı çalışanlardan ücretli ve yevmiyeli olan 3 milyon 994 bini SSK, işveren ve kendi hesabına çalışan 3 milyon 728 bini de Bağ-Kur’a kayıtlı olmadığı için devlet, geçen yıl 23.7 milyon YTL’lik prim ve vergi tahsilatı yapamadı.
Geçen yıl itibariyle brüt 531 YTL’lik asgari ücret üzerinden ödenen SSK ve İşsizlik Sigortası Fonu, işçi ve işveren primleri ile gelir vergisi tutarları dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre, kayıt dışındaki her bir çalışan sebebiyle devlet 265 YTL’lik prim ve vergiden yoksun kalıyor. Söz konusu kayıp, kişi başına yıllık 3 bin 177 YTL’yi buluyor.
Bağ-Kur’a kayıtlı olması gereken bir işveren ya da kendi hesabına çalışanın en düşük basamaktan prim ödemesi varsayılarak yapılan hesaplamada da devletin aylık prim ve vergi kaybı toplamının 246 YTL, yıllık kaybın ise 2 bin 949 YTL olduğu ortaya çıkıyor.
SADECE PRİM KAYBI 17.1 MİLYAR YTL
Söz konusu prim ve vergi tutarları dikkate alınarak yapılan hesaplamaya göre, SSK’nın kayıt dışı çalışma sebebiyle aylık prim kaybı toplam 710.5 milyon YTL, yıllık prim kaybı ise 8.5 milyar YTL’yi buluyor. İşveren ve kendi hesabına çalışanların kayıt dışı çalışması dolayısıyla Bağ-Kur’un prim kaybı ise aylık 652 milyon, yıllık da 7.8 milyar YTL’ye ulaşıyor. SSK ve Bağ-Kur’un aylık prim kaybı toplam 1 milyar 362.5 milyon, yıllık kaybı ise 16 milyar 350.2 milyon YTL’ye çıkıyor. SSK’lılar için ödenmesi gereken yıllık 763.5 milyon YTL’lik işsizlik sigortası primi de buna dahil edildiğinde sosyal güvenlik sisteminin bir yılda uğradığı toplam prim kaybı 17 milyar 113.7 milyon YTL olarak hesaplanıyor.
VERGİ KAYBI 6.6 MİLYAR YTL
Maliye’nin asgari ücret düzeyinden vergi alabileceği varsayımıyla yapılan hesaplamaya göre, devletin kayıt dışı çalışma dolayısıyla aylık gelir ve damga vergisi kaybı 547.4 milyon, yıllık olarak da 6 milyar 568.9 milyon YTL’ye ulaşıyor. Kayıt dışı çalışma sebebiyle SSK, Bağ-Kur ve İşsizlik Sigortası Fonu’nun prim ve Maliye’nin toplam vergi kaybı aylık 1 milyar 973.6 milyon YTL’yi, yıllık da 23 milyar 682 milyon YTL’yi buluyor.
“HAKSIZ REKABET OLUŞTURUYOR’’
Araştırmada, kayıt dışı ekonominin peşinden getirdiği kayıt dışı istihdamın nedenleri ise şöyle sıralandı:
-İstihdam üzerindeki vergi ve prim yükünün fazlalığı,
-Bürokratik işlemlerin fazlalığı,
-Etkin denetimin gerçekleştirilememesi,
-İşsizlik oranının yüksekliği ve iş gücünün eğitimsiz olması,
-Kamu kurumları arasındaki koordinasyon ve iş birliği eksikliği.
Araştırmada, kayıt dışı ekonomi ve kayıt dışı istihdamın, kamu finansman dengesinde meydana getirdiği olumsuzlukların yanı sıra yükümlülüklerini tam ve zamanında yerine getiren işletmeler ve çalışanlar açısından da haksız bir rekabet ortamı oluşturduğu belirtildi.
Kayıt dışı ekonomi ve istihdamın kayıtlı işletmeler, vergi geliri, ülke ekonomisi ve çalışanlar için önemli bir risk olduğu ifade edilen araştırmada, önlem alınmadığı takdirde kayıt dışı ekonomi ve istihdamın ülkenin ve toplumun geleceğine yapacağı ekonomik, sosyal, ahlaki, siyasal tahribatın daha da fazla olacağı kaydedildi.
SALİM USLU: MÜCADELE ŞART
Hak-İş Genel Başkanı Salim Uslu, konuyla ilgili değerlendirmesinde, kayıt dışı ekonomi ve peşinden getirdiği kayıt dışı istihdam sorununun Türkiye’ye büyük kayıplar yaşattığını belirterek, kayıt dışı istihdamla mücadelenin şart olduğunu ifade etti. Bütçeden sosyal güvenlik kuruluşlarına geçen yıl 23.5 milyar YTL’lik kaynak aktarıldığını anımsatan Uslu, “Eğer kayıt dışı çalışanlar asgarî ücret üzerinden dahi kayıt altına alınmış olsaydı bu açık olmayabilirdi. Sorunun boyutu ortada’’ dedi.
| 
