Anayasa'da yapılan değişikliklere uyum sağlama amacını taşıyan, TBMM İçtüzüğünde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna göre, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, atandıkları tarihten sonra yapılan ilk birleşimde and içecek.

Danışma Kurulu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı veya görevlendireceği başkanvekili başkanlığında siyasi parti grup başkanları veya başkanvekillerinden kurulacak.

Plan ve Bütçe Komisyonu ile Dilekçe Komisyonu üyeleri de diğer komisyonlarda görev alabilecek.

Bir siyasi parti grubu, komisyonlarda kendisine düşen kontenjandan Genel Kurulca seçilmiş bir üyenin yerine başka bir isim bildirebilecek. Bu durumda Genel Kurulca işaret oyuyla seçim yapılacak.

Komisyon toplantıları, TBMM üyelerine, Cumhurbaşkanı yardımcılarına, bakanlara, bakan yardımcılarına ve üst kademe kamu yöneticilerine açık olacak.

Komisyonlarda TBMM üyeleri, yürütme adına Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar ve bakan yardımcıları söz alabilecek, ancak komisyon üyeleri dışında kimse değişiklik önergeleri veremeyecek ve oy kullanamayacak. 

Her milletvekili, üyesi olmadığı bir komisyonun belgelerini görüp okuyabilecek.

Komisyona havale edilen evrak, komisyon başkanlığınca bastırılarak veya elektronik iletişim kanalları kullanılarak mesai saatlerinde veya genel kurulun çalışma saatleri içerisinde komisyon üyelerine dağıtılabilecek.

TBMM Genel Kurulunun gündemi, "Başkanlığın Genel Kurula sunuşları', 'Özel gündemde yer alacak işler', 'Seçim', 'Oylaması yapılacak işler', 'Meclis soruşturması raporları', 'Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair öngörüşmeler', 'Kanun teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler"den oluşacak.

Danışma Kurulunun teklifi ve Genel Kurulun onayı ile "Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair öngörüşmeler" için haftanın belli bir gününde belli bir süre ayrılabilecek.

Başkanlıkça lüzum görülen hallerde, "Kanun teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler"in görüşme sırası Danışma Kurulunca Genel Kurula teklif olunabilecek.

Esas komisyonlar ve kanun teklifi sahiplerinin bu konu ile ilgili istemleri de Danışma Kurulunda görüşülecek. Bu husus ayrıca elektronik ilan panosunda ilan edilecek.

Başkanlığa gelen kanun teklifleri, resmi tezkereler ve komisyon raporları ile yazılı soru, genel görüşme, Meclis araştırması, Meclis soruşturması önergeleri, gelen kağıtlar listesinde yayımlanacak. Bunlardan Genel Kurula sevk edilenler bu listede ayrıca belirtilecek. Başkanlığa geliş tarihleri de ayrıca gösterilecek. 

Gelen kağıtlar tatile rastlamadığı takdirde, cumartesi ve pazar günleri hariç her gün internette yayımlanacak ve ilk birleşim tutanağına eklenecek.

En çok üç kişiye gündem dışı söz verilecek 

Görevde bulunan veya görevinden ayrılmış olan cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle Meclis soruşturması açılması istenebilecek. Parlamenter hükümet sisteminde görev yapmış başbakanlar ve bakanlar hakkında da bu hükümler uygulanacak.

TBMM Genel Kurulunda kabul edilen TBMM İçtüzüğünde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna göre, Meclis Genel Kurulunda duyurulmasında zaruret görülen olağanüstü hallerde, beşer dakikayı geçmemek üzere başkanın takdiri ile en çok üç kişiye gündem dışı söz verilecek.

Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar olağanüstü acele hallerde gündem dışı söz isterse başkan bu istemi yerine getirecek. Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların açıklamalarından sonra siyasi parti grupları birer defa ve onar dakikayı aşmamak üzere konuşma hakkına sahip olacak. Grubu bulunmayan milletvekillerinden birine de beş dakikayı geçmemek üzere söz verilecek.

Bütçe sunuş konuşmasını yürütme adına cumhurbaşkanı yardımcısı veya bir bakan yapacak.

Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerinin görüşüldüğü Genel Kurul oturumlarına yürütme adına cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar katılabilecek, görüş bildirebilecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar veya zorunlu durumlarda bakan yardımcıları ve üst kademe kamu yöneticileri, olağanüstü hal durumlarında Meclis Başkanının daveti üzerine bilgilendirme yapmak üzere Genel Kurul oturumlarına katılabilecek. Sayıştay Başkanı veya yetkilendireceği daire başkanı ya da üye, gerektiğinde TBMM'de açıklama yapabilecek.

Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, bakan yardımcıları ve üst kademe kamu yöneticileri, kapalı oturumlarda bulunabilecek.

Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun teklifleri hükümsüz sayılacak ancak TBMM üyeleri bu teklifleri yenileyebilecek. Yenilenen teklifin tümü üzerindeki görüşmelerden sonra önceki dönemlere ait rapor ve metinler, açıkça belirtilmek kaydıyla komisyonca benimsenebilecek.

Yasama dönemi başında, önceki dönemde verilmiş yazılı soru, Meclis araştırması, genel görüşme ve Cumhurbaşkanınca bir kez daha görüşülmek üzere geri gönderilen kanunlar hükümsüz sayılacak.

Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan yürürlükteki Kanun Hükmündeki Kararnameler hükümsüz sayılmayacak ve bunlar hakkında kanun teklifleri hakkındaki hükümler uygulanacak.

Yürürlükten kaldırılan Kanun Hükmündeki Kararnamemeler, bir raporla Genel Kurula sunulmadan işlemden kaldırılamayacak.

Anayasa gereğince, TBMM'nin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlı olan antlaşmalar, Cumhurbaşkanınca TBMM'ye genel gerekçesiyle sunulacak.

TBMM Başkanı bu antlaşmaları Genel Kağıtlar listesinde yayımlayacak. Antlaşmaların gelen kağıtlar listesinde yayımından itibaren milletvekilleri tarafından antlaşmaların onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun teklifi verilebilecek.

Bu teklif, diğer kanun tekliflerinin tabi olduğu usule göre işlem görecek.

Genel veya özel af ilanını içeren kanun teklifleri

"Ölüm cezalarının yerine getirilmesine dair kanun tasarıları ile genel veya özel af ilanını içeren kanun tasarı ve teklifleri" başlıklı TBMM İçtüzüğü'nün 92'nci maddesi, "Genel veya özel af ilanını içeren kanun teklifleri" şeklinde değiştirildi.

Genel veya özel af ilanını içeren tekliflerin Genel Kurulda kabulü, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile mümkün olacak.

Gerekli çoğunluk, söz konusu tekliflerin afla ilgili maddelerinde ve tümünün oylamasında ayrı ayrı aranacak. Teklif hakkında verilen genel veya özel af ilanını içeren değişiklik önergesinin kabulü halinde, kabul için gerekli beşte üç çoğunluğun tespiti için bu önergenin oylanması açık oylama suretiyle tekrarlanacak.

Yazılı soru

İçtüzüğün "Bilgi Edinme ve Denetim Yolları" başlığı, kısmın birinci bölümünün başlığı ise "Yazılı soru" şeklinde değiştirildi.

Değiştirilen içtüzüğün 96'ncı maddesine göre, yazılı soru, kısa, gerekçesiz ve kişisel görüş ileri sürülmeksizin kişilik ve özel yaşama ilişkin konuları içermeyen bir önerge ile yazılı olarak cevaplanmak üzere milletvekillerinin, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibaret olacak. Yazılı soru önergelerine belge eklenemeyecek. 

Yazılı soru önergesi, sadece bir milletvekili tarafından imzalanacak ve Başkanlığa verilecek.

Başkan, içtüzük şartlarına uygun gördüğü önergeleri gelen kağıtlar listesinde yayımlayacak ve ilgili cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlara gönderecek.

Meclis soruşturması önergeleri

"Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında verilen Meclis soruşturması önergeleri" başlığıyla değiştirilen 107'nci madde ile görevde bulunan veya görevinden ayrılmış olan cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle Meclis soruşturması açılması istenebilecek.

Bu önergede, görevleriyle ilgili işlerden dolayı hakkında Meclis soruşturması açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluğu gerektiren fiillerinin görevleri sırasında işlendiğinden bahsedilmesi, hangi fiillerinin hangi kanun ve nizama aykırı olduğunun gerekçe gösterilmek ve maddesi de yazılmak suretiyle belirtilmesi zorunlu olacak.

TBMM Başkanlığına verilen Meclis soruşturması önergesi, gelen kağıtlar listesinde yayımlanacak, önergenin bir örneği derhal, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakana Başkanlıkça gönderilecek ve Genel Kurulda okunacak.

Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında yapılacak görüşmelerin günü, önergenin verilişinden itibaren bir ay içinde görüşülüp karara bağlanacak şekilde, bir özel gündem halinde Danışma Kurulunun teklifi üzerine Genel Kurulca tespit edilecek. Bu görüşme günü de ayrıca hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakana bildirilecek.

Sırasıyla, önergeyi verenlerden ilk imza sahibinin veya onun göstereceği bir diğer imza sahibinin, şahısları adına üç milletvekilinin ve o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın konuşacağı bir görüşmeden sonra, Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında üye tam sayısının beşte üçünün gizli oyuyla karar verilecek.

Parlamenter hükümet sisteminde görev yapmış başbakanlar ve bakanlar hakkında da bu hükümler uygulanacak.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri 

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, savaş ve mücbir sebeplerle Meclis'in toplanamaması hali hariç olmak üzere 3 ay içinde TBMM'de öncelikle görüşülecek ve karara bağlanacak.

TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilen TBMM İçtüzüğünde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna göre, Meclis soruşturması açılmasına karar verilmesi halinde, TBMM'deki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik komisyon tarafından soruşturma yapılacak.

Komisyon, kendisine başkan, başkanvekili, sözcü ve katip seçecek.

Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre hakimlerin davaya bakmasına veya karara katılmasına engel oluşturacak durumda bulunan milletvekilleri, bu komisyona seçilemeyecek. Komisyonda görevlendirilecek kamu görevlileri için de aynı hüküm uygulanacak.

Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu

Meclis İçtüzüğü'nün, 114'üncü maddesinin başlığı "Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu" şeklinde değiştiriliyor.

Görevde bulunan veya görevden ayrılan cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.

Meclis, önergeyi her durumda en geç bir ay içinde görüşecek. TBMM'nin bilgisine sunulacak önerge, soruşturulması istenen cumhurbaşkanına bildirilecek ve Meclis'in bilgisine sunulmasından başlayarak 7 gün sonraki birleşimin gündemine alınacak.

Sırasıyla önergeyi verenlerden ilk imza sahibi veya onun göstereceği bir diğer imza sahibinin, şahısları adına 3 milletvekilinin ve tercih etmesi halinde, o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanının konuşacağı bir görüşmeden sonra, Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında üye tam sayısının 5'te 3'ünün gizli oyuyla karar verilecek.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclis'teki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik komisyon tarafından soruşturma yapılacak.

Komisyon, Meclis soruşturması komisyonunun yetkilerini kullanabilecek. Kendisine başkan, başkanvekili, sözcü ve katip seçecek soruşturma komisyonu, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanacak ve toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar verilecek.

Çalışmaları gizli olacak komisyona kendi üyeleri dışındaki milletvekilleri katılamayacak

Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde Meclis Başkanlığı'na sunacak. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin süre verilecek. Komisyonun bu konudaki istem yazısı Genel Kurul'un bilgisine sunulacak. Bu süre sonunda raporun TBMM Başkanlığı'na teslimi zorunlu olacak.

Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde dağıtılacak rapor, dağıtımından itibaren 10 gün içinde Genel Kurul'da görüşülecek. Bu görüşmede komisyona, şahısları adına 6 milletvekiline ve o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanına söz verilecek.

Son söz, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanına ait olacak ve süresi sınırlandırılmayacak. Cumhurbaşkanı, isterse savunmasını yazılı gönderebilecek. Bu savunma Genel Kurul'da aynen okunacak.

Görüşmeler tamamlandıktan sonra komisyon raporu Genel Kurul'ca gizli oyla karara bağlanacak.

TBMM, üye tam sayısının en az 3'te 2'sinin oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilecek.

Komisyonun Yüce Divana sevk yönündeki raporları ile Genel Kurul'un Yüce Divana sevk kararlarında hangi ceza hükmüne dayanıldığı belirtilecek.

Komisyonun Yüce Divana sevk etmeme yönündeki raporlarının reddi ancak Yüce Divana sevke dair verilen ve sevk kararının hangi ceza hükmüne dayanacağını gösteren önergenin kabulüyle mümkün olacak.

İçtüzüğün 118'inci maddesinin başlığı "Komisyon Genel Kurulu kararlarının dağıtılması" şeklinde değiştiriliyor. Buna göre, Komisyon Başkanlık Divanı, Komisyon Genel Kurulu'nca alınan kararları bastıracak, bütün milletvekillerine dağıtacak ve gereği için cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlara gönderecek.

Olağanüstü hal uygulaması

Anayasa'da yapılan değişiklik kapsamında olağanüstü hal kanun hükmünde kararnamelerinin yerine olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri getirildiği için Meclis İçtüzüğü bu kapsamda yeniden düzenleniyor.

Buna göre, Anayasa'nın 119'uncu maddesi gereğince cumhurbaşkanı tarafından ilan edilen ve Resmi Gazete'de yayımlanan Olağanüstü hal ile ilgili karar, Cumhurbaşkanlığı tezkeresiyle TBMM'nin onayına sunulacak.

Meclis tatilde ise derhal toplantıya çağrılacak, TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

Öngörülen sürenin kısaltılması veya uzatılması hakkında siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekilinin imzasıyla görüşme sırasında önerge verilebilecek. Oylamadan önce önerge sahibi 5 dakikayı geçmemek üzere söz alabilecek.

Cumhurbaşkanının talebiyle TBMM her defasında 4 ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilecek. Savaş hallerinde söz konusu 4 aylık süre aranmayacak.

Meclis tarafından onaylanan olağanüstü halin süresinin uzatılması, değiştirilmesi veya olağanüstü halin kaldırılmasına dair cumhurbaşkanı tezkereleri de bu maddedeki usule göre görüşülecek ve karara bağlanacak.

OHAL kararnamelerinin görüşülmesi

İçtüzüğün, 128'inci maddesinin başlığı "Olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin görüşülmesi" şeklinde değiştiriliyor.

Buna göre, Anayasa'nın 119'uncu maddesi çerçevesinde ilan edilen olağanüstü hallerde cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan ve Resmi Gazete'de yayımlandıkları gün Meclis onayına sunulan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, savaş ve mücbir sebeplerle TBMM'nin toplanamaması hali hariç olmak üzere 3 ay içinde Mecliste öncelikle görüşülecek ve karara bağlanacak.

Söz konusu kararnameler bir ay içinde komisyonlarda görüşülmediği taktirde, Meclis Başkanlığı'nca doğrudan doğruya Genel Kurul gündemine alınacak. Genel Kurul, geriye kalan 2 ay içinde bu kararnameler hakkında karar verecek. Üç ay içinde görüşülüp karara bağlanamayan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkacak.

Teknik düzenlemeler

Anayasa değişikliğine uygun olarak İçtüzüğün çeşitli maddelerinde geçen "kanun tasarısı", "hükümet", "bakanlar kurulu" gibi ibareler, İçtüzük madde metinlerinden çıkarıldı, gereken yerlere "cumhurbaşkanı yardımcısı", "bakan", "Cumhurbaşkanlığı kararnamesi" gibi ibareler eklendi.

Tümüyle işlevsiz hale gelen maddeler yürürlükten kaldırıldı, ayrıca kurucu nitelikte düzenleme getirmeyen salt teknik uyum amacını gözeten düzenlemelere toplu olarak yer verildi.

TBMM İçtüzüğü, yayımlandığı tarihte yürürlüğe girecek

TBMM Başkanvekili Levent Gök, İçtüzük teklifinin yasalaşmasının ardından, birleşimi yarın 14.00'te toplanmak üzere kapattı.

AA