Oy ve Ötesi, AKP ile MHP’nin ittifak halinde seçimlere girebilmesinin önünü açacak kanun değişikliği teklifine itirazlarını 5 maddede topladı.

AKP ve MHP’nin, siyasî partilerin seçim ittifakına ilişkin düzenlemeyi ihtiva eden ortak kanun teklifi 21 Şubat 2018’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulmuştu. “298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adlı kanun teklifinde  AKP İzmir Milletvekili Binali Yıldırım ile MHP Genel Başkanı ve Osmaniye Milletvekili Devlet Bahçeli’nin imzaları bulunuyor.

2014 yılından beri 6 seçimi gözlemleyen bir sivil toplum kuruluşu olarak Oy ve Ötesi 26 madde olarak komisyona gelen teklife itirazlarını 5 maddede şöyle topladı:

“Muhalif seçmen tedirgin olur”

1. Seçmen ihbarı üzerine kolluk kuvvetinin sandık çevresine çağrılmasına ilişkin teklif (Değişiklik Teklifi Madde 8):

Maddede geçen ihbarın kim tarafından ve ne şekilde yapıldığını, ihbarın gerçekleşip gerçekleşmediğini denetleme imkânı yoktur ve bu durum, yetkinin kötüye kullanılması sonucunu doğurabilir. Teklif metninde, ihbara dayanak olarak “cebir, şiddet veya tehdit kullanarak sandık başı düzenini bozmaya kalkışma” fiilinden söz edilmekte ve bu tür bir girişimde bulunanların kolluk marifetiyle sandık çevresinden derhal uzaklaştırılması öngörülmektedir. Bu açıdan bu değişikliğin, farklı niyetlerle suiistimal edilebileceğinden endişe duymaktayız. Sandık kurulu başkan ve üyelerinin görev ve yetkilerini kullanma serbestliği ve seçmenin kendisine kanun ile verilen itiraz yetkisini kullanması, kolluk kuvvetinin varlığı ile baskılanma riski ile karşı karşıya kalabilir.

Mühür yerine barkod teklifi

2. Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmayan zarf ve oy pusulalarının geçerli kabul edilebileceğine ilişkin teklif (Değişiklik Teklifi Madde 9 ve Madde 11):

Üzerinde sandık kurulu mührü bulunmayan zarf ve oy pusulalarının, o sandığa ait olduğunun ispatı mümkün değildir. Bu sebeple, 298 sayılı Seçim Kanununda, bütün zarfların ve oy pusulalarının, oy kullanma işlemi başlamadan önce sandık kurulu tarafından mühürlenmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Ancak değişiklik teklifinde ve teklifin gerekçesinde mühürsüz zarf ve oy pusulalarının geçerli kabul edilebilme şartlarında yer alan “ihmal yoluyla” ve “sehven” mühürlenmemiş olma gibi, ispatı mümkün olmayan tanımlar, sayım ve döküm işlemlerinde farklı uygulamalara yol açabilecek ve kasten mühürlenmeyen zarf ve oy pusulalarının geçerli kabul edilmesi ihtimalini doğurabilecektir.

Oy kullanmayı kolaylaştırmak devletin temel görevidir

3. Vali veya il seçim kurulu başkanının talebi üzerine Yüksek Seçim Kurulu tarafından sandıkların en yakın seçim bölgesine taşınmasına ve sandık bölgelerinin birleştirilmesine karar verilmesine ilişkin teklif (Değişiklik Teklifi Madde 2):

Sandıkların taşınması veya birleştirilmesi teklifi ile sandığın konumunun değiştirilmesi, 298 sayılı Seçim Kanunu’nun 5. maddesinde yer alan “mesafe durumu ve ulaşım zorluğu” ibarelerinin de kaldırılmasıyla seçmenin oy kullanma eğilimini olumsuz yönde etkileyebilecektir. Oysaki devlet, anayasada tanımlanmış bir hak ve ödev olan oy kullanmayı kolaylaştıracak tedbirler almakla yükümlüdür.

Seyyar sandık, parti müşahitleriyle uygulanmalı

4. Hastalığı veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin oy kullanmalarını sağlamak için seyyar sandık uygulamasının hayata geçirilmesine ilişkin teklif (Değişiklik Teklifi Madde 2):

Hastalığı ve engeli sebebiyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin oy kullanmasına yönelik düzenlemeler olumlu olmakla beraber seyyar sandık uygulamasında ortaya koyulacak koşullar ile mevcut durumda sandık alanında oluşturulan koşullar ve güvenceler kaçınılmaz olarak birbirinden farklı olacaktır. Anayasa ile güvence altına alınan serbest, eşit ve gizli oy ilkelerinin seyyar sandık uygulamasında fiilen sağlanıp sağlanmadığının denetimi, ayrıntılı yasal düzenleme gerektiren bir konudur.

Ortak oy, seçmen iradesini tam yansıtmayabilir

5. İttifakların her birinin aldığı ortak oy sayısının, siyasî partilerin milletvekili sayılarını belirleyecek olan siyasî parti oylarına bölüştürülmesine ilişkin teklif (Değişiklik Teklifi Madde 10 ve Madde 13):

İttifakın ortak oyu olarak tanımlanan oyların, siyasî partilere bölüştürülmesinde izlenen yöntem, nihaî olarak seçmenin siyasi parti tercihi ile ilgili yanlış çıkarımlara sebep olabilir ve milletvekili dağılımında sapmalara yol açabilir. Değişiklik teklifi seçmenin siyasî parti tercihi hakkında hiçbir veriye sahip olmaksızın birleştirme tutanağındaki oy dağılımı ile sandıktaki oy dağılımı arasında doğru orantı olduğunu varsaymaktadır. Bu varsayımla hesaplanacak oy dağılımı, seçmen iradesini tam olarak yansıtmayan sonuçlara yol açabilecektir.

Sonuç olarak

Oy ve Ötesi bütün bu uyarılardan sonra Anayasamızın 67. maddesini hatırlattı: “Seçimlerin serbestliği ve gizli oy ilkeleri seçimlerin güvenli ve huzurlu bir ortamda gerçekleştirilmesi ve seçmenin hiçbir etkiye maruz kalmadan hür iradesini sandığa yansıtabilmesi için büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir etki ya da baskıya maruz kalmaksızın, seçmenin özgür iradesi ile yaptığı tercihin seçim sonucuna aynen yansıtılması anayasal bir şarttır.”  

İstanbul - Yeni Asya