Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na bağlı olan Basın İlân Kurumu’nun (BİK) kamuoyundan saklanan raporları, iktidarı destekleyen gazetelerin nasıl zengin edildiğini, muhalif gazetelerin ise nasıl cezalandırıldığını ortaya koydu. Buna göre, hükümet yanlısı yayın yapan gazetelere geçen yıl yaklaşık yüzde 78’lik oranla BİK’ten 141 milyon 932 bin TL’nin üzerinde kamu kaynağı verildi. Sözcü ve Cumhuriyet’in arasında bulunduğu 9 muhalif gazete ise resmi ilanların ancak yüzde 22’ni alabildi. Buna karşılık gazetelere verilen ilan kesme cezaları 2020’de yüzde 150 artış gösterdi. 

Yüzde 78’i iktidar destekçisi basına

DW Türkçe’nin haberine göre, BİK, 2020’de 416 milyon 182 bin TL tutarında ilân ve reklâm dağıttı. Bunun 182 milyon 492 bin 436 lirası ulusal yayın yapan 30 gazeteye gitti. Hükümet destekçisi yayın yapan ulusal gazeteler yaklaşık yüzde 78’lik payla BİK’ten 141 milyon 932 bin liranın üzerinde para alırken destekçi olmayan, muhalif gazeteler resmî ilânla verilen kamu kaynağının sadece yüzde yaklaşık 22’sini alabildi. Resmî ilânlar yoluyla kaynak aktarılan gazeteler arasında Turkuvaz ve Demirören grubu gazeteleri büyük farkla ön sırada yer aldı. Bu toplam içinde Turkuvaz Medya Grubu’nun aldığı pay, 33 milyon 519 bin liranın üzerinde. 

‘Resmi reklam’ bedeli ödendi

Turkuvaz Medya’nın 3 gazetesi, resmî ilân yoluyla dağıtılan toplam kamu kaynağının yüzde 18,37’sine sahip oldu. Demirören Medya Grubu ise, gazetelerdeki genel toplam içinde 33 milyon 165 bin 512 liralık TL pay aldı. Turkuvaz ve Demirören gruplarının 3’er gazetesi, 30 gazetenin aldığı toplam resmî ilân bedelinin yüzde 36,54’ünü elde etti. 2020 yılı boyunca MHP’ye yakın Türkgün gazetesi, resmî ilân yayınlamak için bekleme süresi içindeydi, yani resmî ilân alamıyordu. Buna karşın Basın İlan Kurumu, Cumhur İttifakı ortağı MHP’nin yayın organı olarak bilinen gazeteye “resmî reklâm” yoluyla kamu kaynağı aktardı. Türkgün gazetesine 2020 yılında 1 milyon 336 bin 803 lira resmî reklâm bedeli ödendi. 

İlanlar da yandaş medyaya

30 yaygın gazete içinde sadece 9’u doğrudan hükümet yanlısı yayın yapmayan ya da hükümete muhalif yayın çizgisinde olan gazeteler. Bunlar Korkusuz, Cumhuriyet, Evrensel, BirGün, Karar, Millî Gazete, Sözcü, Yeniçağ ve Yeni Asya. Bu 9 gazetenin Basın İlân Kurumu aracılığıyla aldığı ilan parası toplam 40 milyon 559 bin 953 lira. Günlük Evrensel’in resmî ilân yayınlama hakkı 2019’dan bu yana durdurulduğu için, 2020’de hiç resmî ilân alamadı. Evrensel sadece 292 bin 966 resmî reklâm aldı. Buna göre; Karar 6 milyon 412 bin TL, Millî Gazete 6 milyon 49 bin TL, Yeniçağ 6 milyon 22 bin TL, Cumhuriyet 5 milyon 30 bin, Korkusuz 4 milyon 713 bin, BirGün 2 milyon 381 bin TL, Yeni Asya 116 bin TL toplam ilân ve reklâm tutarı aldı.

Cezalar muhalif basına

Basın İlân Kurumu’nun 2019 ve 2020 yılı Faaliyet Raporları ise gazetelerin önemli gelir kaynağı olan resmî ilân yayınını engelleyen cezalardaki görülmemiş artışı ortaya koydu. Veriler, kurumun keyfi ve taraflı ilân kesme kararları verdiği, iktidara muhalif gazeteleri ekonomik kıskaca aldığı yönündeki eleştirileri güçlendirdi. 2019 yılında BİK Yönetim Kurulu tarafından çeşitli denetimler sonucunda mevzuat hükümlerini yerine getirmeyen 88 gazeteye 181 gün resmî ilân ve reklâm kesme cezası verildi. Aynı yıl Basın Ahlâk Esasları Hakkında Genel Kurul kararını ihlâl gerekçesiyle 15 gazeteye 143 gün resmî ilân ve reklâm kesme cezası uygulandı. 2019 yılında verilen cezaların toplamı 324 gün oldu.

2 buçuk kat arttı

2020 yılında ise cezalar 2 buçuk kat arttı. Geçen yıl, çeşitli denetimler sonucunda mevzuat hükümlerini yerine getirmeyen 75 gazeteye 236 gün resmî ilân ve reklâm kesme cezası verildi. Aynı yıl Basın Ahlâk Esasları Hakkında Genel Kurul kararını ihlâl gerekçesiyle 35 gazeteye 572 gün resmî ilân ve reklâm kesme cezası verildi. 2020 yılında verilen cezaların toplamı 808 gün oldu. BirGün gazetesinin resmî ilânları 64 gün süreyle kesildi. Evrensel gazetesine verilen ceza toplamı 25 gün oldu. Cumhuriyet 19 gün, Korkusuz 7 gün, Sözcü 3 gün, Millî Gazete 2 gün, Yeni Asya 2 gün ve resmî ilân kesme cezası aldı. Aralarında Gönen Postası, Bursa Haber ve Sakarya Halk’ın da bulunduğu sekiz yerel gazeteye ise toplam 21 gün ceza verildi.

Yeni Asya’nın itirazları da reddedildi

BİK, 2020 yılında basın ahlâk esasları gerekçesiyle yerel ve ulusal gazetelere toplam 572 gün resmî ilân ve reklâm kesme cezası verdi. Ulusal gazetelere verilen ilân kesme cezalarının toplamı 328 gün oldu. Cumhuriyet Gazetesi 2019-2020 yıllarında toplam 147 günle ilân kesme cezasıyla en çok karşılaşan gazete oldu. BirGün’e toplam 125 gün ilân kesme cezası verildi. Evrensel ise bu iki yılda toplam 93 günü resmi ilan kesme cezasıyla geçirdi. Yeni Asya Gazetesi de resmî ilân yayınlama hakkı elinden alınan bir diğer gazete. Yeni Asya hakkındaki ilk karar 28 Ocak 2020’de alındı. Gazetenin yıl içinde yaptığı itirazlar da reddedildi. BİK salgın şartlarında güçlükle ayakta durabilen yerel basına da “ahlâk esasları” gerekçesiyle 2020’de 244 gün resmî ilân ve reklâm kesme cezası verdi. 

BİK’in açıklaması inandırıcı olmadı

Basın İlân Kurumu (BİK), DW Türkçe’nin “Türkiye’de hükümete yakın medyaya para aktı” haberine itiraz niteliğinde açıklama yaptı. Açıklamasında, “60 yıldır aleni ve şeffaf bir devlet teşekkülü olan Basın İlân Kurumunun faaliyet raporlarını “gizlenen, saklanan raporlar” şeklinde servis eden, Kurumun Türk basınına verdiği destekleri hiçe sayarak, hem ülkemizi hem Kurumumuzu zan altında bırakan Deutsche Welle (dw.com) sitesini kınıyor, doğru, tarafsız ve ilkeli yayıncılığa dâvet ediyoruz” diyen BİK, inandırıcı bulunmadı.