Dr. Mehmet Bulut'un Radikal'deki haberine göre vardiyalı çalışma ve buna bağlı olarak gece çalışması birçok işyerinde uygulanmakta. Özellikle sağlık, üretim ve hizmet sektörlerinde gece çalışması oldukça yaygın.

Gece çalışması dendiği zaman, en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen süredeki çalışma kastedilmekte.

Gece çalışmada süre ne kadar olmalı?

İş Kanunu’na göre işçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçememekte.

Vardiyalı yani postalar halinde çalışılan işyerlerinde gece çalışmaya ilişkin bazı kurallar bulunmakta. Bu işyerlerinde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konulmalı.

Vardiyası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamamakta. Yani işçi bir veya iki hafta gece çalıştıktan sonra gündüz çalışmasına geçmeden önce 11 saat dinlendirilmeli.

Çocuklar ve kadınlara bazı ayrıcalıklar var

Sanayie ait işlerde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasak. Yani çocuk ve genç işçilerin sanayi dışındaki işyerlerinde gece çalıştırılması mümkün bulunmakta.

Ayrıca kadın çalışanlar için gece çalışmaya yönelik bazı ayrıcalıklar var. Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere bir yıl süre ile gece postalarında çalıştırılamamakta.

Ancak emziren kadın çalışanlarda bu bir yıllık süre, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde 6 ay daha uzatılabilmekte.

Gece çalışanlar için fazla mesai mümkün mü?

Mevcut yasal düzenlemeye göre işçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçememekte (İş Kanunu 69. madde). Dolayısıyla fazla mesai yaptırılması da mümkün değil.

Ayrıca İş Kanunu’nun 41. maddesine göre, gece çalışmasında fazla çalışma yaptırılmasının yasak olduğu açık olarak ifade edilmiş.

Son günlerde gece çalışan kişilere fazla mesai yaptırılmasına yönelik bir kanun değişikliği teklifi gündemde. Bu teklif ile İş Kanunu’nun 69. maddesine, sanayide çalışanlar hariç diğer sektörlerde gece çalışanlara yazılı onayları da alınarak fazla mesai yaptırılmasına ilişkin bir cümle eklenmekte. Yani sanayi dışındaki sektörlerde gece dönümünde 7,5 saatten fazla çalışılabilecek.

Ancak söz konusu değişiklik teknik olarak hatalı ve eksik. Çünkü gece çalışmada fazla mesaiyi mümkün kılabilmek için ayrıca İş Kanunu’nun 41. maddesindeki, gece çalışmasında fazla çalışma yaptırılmasının yasak olduğuna ilişkin ifadenin de kaldırılması gerekli. Umarım böyle eksik ve hatalı bir değişiklik yapılmaz.

Bu anlattıklarımız olayın teknik boyutu. Bir de uygulanabilirliği var. Mevcut durumda gece çalışmada fazla mesainin olmamasının sebebi gece dönümünde dikkat dağınıklığı ve verim düşüklüğünün gündüz çalışmalarına nazaran daha fazla olması.

Bu durum sanayi sektörü dışındaki sektörler için de geçerli. Gece çalışan bir doktorun belli bir saatten sonra hastalara ne kadar faydalı olabileceği aşikar… Aynı durum hizmet sektörü için de geçerli. İş sağlığı ve güvenliğinin bu denli gündemde olduğu bir zamanda böylesi bir düzenleme politikadaki samimiyetsizliği de göstermekte.

Dolayısıyla yine tarafların görüşleri alınmadan, sonuçları tartışılmadan ve aceleyle yapılan bir yasa değişikliği var karşımızda.