Lübnan’ın en önemli su kaynaklarından biri olan doğudaki Beka Vadisi’nden doğan ve güneyde Akdeniz’e boşalan Litani Nehri, 170 kilometrelik güzergâhı boyunca maruz kaldığı atık sular sebebiyle bölge sakinleri için kanser başta olmak üzere birçok hastalığın kaynağı haline geldi.

Çölü olmayan tek Arap ülkesi olarak bilinen Lübnan, Beka bölgesinden başlayıp Suriye sınırlarını aşarak Hatay’dan denize dökülen Asi Nehri başta olmak üzere zengin su kaynaklarına sahip.      

Ülkenin en önemli nehirlerinden Litani, Beka Vadisi’nden güneye 170 kilometre uzandıktan sonra Akdeniz’e dökülüyor.      

Lübnan için önemli bir kaynak olan Litani, yıllardır nehir yatağına yakın yerleşim yerlerinden ve fabrikalardan gelen atık sular sorununa yönelik hiçbir adım atılmaması sebebiyle hastalıkların kaynağı haline geldi.      

Halihazırda elektrik krizinin yaşandığı Lübnan için hem üzerinde enerji projelerinin gerçekleştirilebileceği hem de sulamada 100’den fazla köy ve beldenin yararlanabileceği Litani Nehri, ihmalin kurbanı olmuş durumda.      

Ülkenin ekonomik açıdan ciddî bir kaybı olan Litani Nehri’ndeki durum, ayrıca çevreyi ve yatağına yakın yerleşim yerlerinde yaşayan on binlerce insanın sağlığını tehdit ediyor. Litani Nehri yatağına yakın köy ve kasabaların yaklaşık 100 bin Lübnanlının yanı sıra iç savaştan kaçarak Lübnan’a sığınan yaklaşık 70 bin Suriyeli mülteciye de ev sahipliği yaptığı tahmin ediliyor.      

Nehirdeki kirlilik ve halkın sağlığına etkileri

Lübnan Enerji ve Su Kaynakları Bakanlığı’na bağlı Litani Nehri Ulusal Biriminin kısa süre önce yayımladığı rapora göre, Beka Vadisi’nde 1000 hektardan fazla tarım arazisi doğrudan Litani Nehri ve kirli akan kollarıyla sulanıyor.      

Nehrin sulama için elverişli olmadığı yönünde pek çok kez uyarıda bulunan Litani Nehri Ulusal Birimi, “nehir suyunu tarım için kullanmanın gıda güvenliğini ve halkın sağlığını tehdit edebileceğini” bildirdi.      

Litani Nehri yatağına yakın köy ve beldelerdeki kanser oranlarının ülkenin diğer bölgelerine kıyasla daha yüksek olduğuna dikkati çekilen raporda, “Kanalizasyon ve atık su haline dönüşen Litani Nehri, hastalık ve salgınların taşıyıcısı olduğu gibi yeraltı sularının da kirlenmesine yol açıyor.” ifadeleri kullanıldı.      

Kötü yönetimler sonucu zenginlikler heba edildi      

Litani Nehri Ulusal Birimi Müdürü Sami Ulviye, yaptığı açıklamada, nehrin kirli atıklardan temizlenememesinin sebebi olarak, ülkenin bağımsızlığına kavuştuğu 1943 yılından beri su kaynaklarındaki kötü yönetime dikkati çekti.      

Hızla genişleyen imara rağmen kanalizasyon şebekelerine dair planlamanın olmadığını aktaran Ulviye, denetim yapılmadığı için bölgede tarım arazilerinin hiçbir çevre tedbirine riayet edilmeden sanayi bölgelerine dönüştürüldüğünü savundu.  

“Bölge sakinlerinin sağlığını tehdit ediyor”      

Litani Nehri yakınlarındaki Havş er-Rafika Beldesi sakinlerinden Ebu İmad, “Yıllardır kanalizasyon suları Litani Nehri’ne karışıyor. Bu da bölge sakinlerinin sağlığını tehdit ediyor.” dedi.      

Nehirden sulanan tarım arazilerinden elde edilen ürünlerin de sağlıklı olmadığına işaret eden Ebu İmad, “Bu durum, Litani Nehri’nin yatağına yakın bütün yerleşim yerleri için geçerli.” diye konuştu.      

Nehirdeki durum bir çevre felaketi

Nehir yatağına yakın yerleşim yerlerinden Er-Ravda Beldesi Belediye Başkanı Macid Yunus da nehirdeki durumun hem bölge sakinleri hem de çevre için bir felâket oluşturduğu uyarısında bulundu.       Yunus, “Tarım ürünleri sağlıksız, Litani Nehri’nin oluşturduğu göletteki balıklar da aynı şekilde sağlıklı değil. Yetkililer sürekli atık suların nehre akmasının önleneceği yönünde konuşuyor ancak hiçbir adım atılamıyor.” dedi.      

Lübnan makamları Nisan 2021’de Litani Nehri yatağındaki Karun Baraj göletinde telef olan 120 ton balığı toplamıştı. Çevre uzmanları da söz konusu balıkların, Litani Nehri’ne akmaya devam eden atık sular sebebiyle telef olduğuna dikkati çekmişti. Lübnan Tarım Bakanlığı, atık suların aktığı Karun Barajı göletinde balık avlamayı 2018 yılından beri yasaklamış durumda.