Aile Hekimliği Sistemi, sağlık hizmetlerine erişimde önemli bir adım. Özellikle bebek, çocuk ve yaşlıların yüksek oranda yararlandığı bir kapı.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de 21 bin 175 aile hekimi var. Hekimlerin bir yıl içinde gerçekleştirdiği muayene sayısı ise 212 milyon 318 bin 24. Yani bir aile hekimi, geçen yıl 10 bin 26 kişiyi muayene etti.

‘4 bin 500 hekime ihtiyaç var’

Türk Sağlık-Sen’in yayımladığı rapora göre, Türkiye'de 4 bin 500 aile hekimi ve 7 bin 300 aile sağlığı çalışanına ihtiyacı var.

Sendikaya göre bu rapor, aile hekimliğinde personel azlığı ve iş yükü fazlalığını ispat etmeye yeterli.

Esenyurt Mehterçeşme A.S.M’nin bir günü

İstanbul’un sosyo-ekonomik düzeyi düşük ilçelerinden Esenyurt’tayız. Mehterçeşme Mahallesi Aile Sağlığı Merkezi 36 numaralı birim hınca hınç dolu.

Yılbaşı tatilinden sonraki ilk iş günü. Daha çok bebekli kadınlar, çocuklar ve yaşlılar sırada bekliyor. Muayene odalarının önünde zaman zaman ses yükseliyor. Kimi randevulu hasta kimi de randevusuz. Kim kimin önünde, kapı açıldıktan sonra içeri kim girecek kavgası var.

Aslında Mehterçeşme Aile Sağlığı Merkezi için olağan bir gün. Burası İstanbul’un en yoğun Aile Sağlığı Merkezleri’nden. Son 4 yıl içinde 15 bin olan mahalle nüfusu 65 bine dayanmış durumda.

Hemen yanı başlarındaki 30 bin nüfuslu Yeşilkent Mahallesi’nde Aile Sağlığı Merkezi olmadığından oradaki hastalar da buraya geliyor.

Hastalara 3-5 dakika

Muayene odalarından birinin kapısına asılan bir yazı dikkatimizi çekiyor. “Sağlık Bakanlığı’nca belirlenen muayene süresi her hasta için 10 dakikadır.”

İfade, ideal muayene süresini ifade ediyor ancak pratikte işlemiyor.

Bizim bulunduğumuz bir saatlik süre içinde aile hekimleri, 22 hastaya baktı. Bu da hasta başına 3 dakikadan bile az bir süreye denk geliyor.

Aile hekimlerinden Emine Alyaprak, hastalarına daha fazla zaman ayırmak istiyor. Özellikle de gebe hastalarına. Alyaprak, “Genelgeye göre benim gebelere 20 dakika ayırmam gerekiyor. Lohusalara da aynı süreyi ayırmam gerekiyor. Ama dışarıda 15 hasta beklerken bu pek mümkün olmuyor” diyor.

Alyaprak’ın 4 bin 812 hastası var. Hasta sayısının aslında 2 bin 500-3 bin hasta civarında olması gerektiğini ama bunun Esenyurt gibi bir bölgede mümkün olmadığını söylüyor. Alyaprak, Toplum Sağlığı Merkezleri’nde sürekli olarak kendilerine hasta atandığına dikkat çekiyor.

Niteliğin düşmesinden şikâyet eden bir diğer Aile Hekimi Uğur Uçar.

Uçar’ın da 4 bin 900 hastası var. Aile Sağlığı Merkezleri’nde niteliğin çok düştüğünü, hastalara yeteri kadar vakit ayıramadıklarını söylüyor.

Muayene sürelerinin 3-5 dakikayı geçmediğini ifade ediyor. Uçar, bir saat içinde 18 hasta, 5 bebek, 2 de gebe takibi yaptı.

Uçar’a göre, aile hekimleri asli görevini yapmakta zorlanıyor. Kendisine kayıtlı kişileri bir bütün olarak ele alıp kişiye yönelik koruyucu, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini vermekte sıkıntı yaşıyor.

Uçar, “Biz görev tanımlamamızda olmayan, koruyucu sağlık hizmetlerinde de yeri olmayan işlerle günü tamamlıyoruz. Reçete yazımı ve gereksiz, mevzuatı olmayan raporlarla tüm mesai saatimizi bitiriyoruz. Oysa biz kendi tanımlı işlerimize vakit harcadığımızda gerçekten angarya işlere vaktimiz kalamayacağını görüyoruz. 4 bin hasta ile maalesef, poliklinik hizmetleri, reçete yazımı ve angaryalar nedeni ile koruyucu sağlık hizmetlerinin bir kısmını ertelemekteyiz” diyor.

Aile hekimlerine nöbet

Sağlık Bakanlığı, acil servislerin yoğunluğunu azaltmak için aile sağlık merkezlerindeki doktorlara cumartesi günleri nöbet tutmasını istemiş ve bunun için genelge yayımlamıştı. Genelgeyle, aile sağlık merkezlerinin 3 Ocak’tan itibaren her cumartesi açık tutulacağı duyurulmuştu. Ancak uygulamaya karşı çıkan hekimler göreve gitmedi. Aile Sağlığı Merkezlerinde görevli hekimler, yeterince yoğun mesai yaptıklarını ve cumartesi nöbetiyle yüklerinin daha da artacağını ileri sürüyor. 

"Yeni bir A.S.M istiyoruz"

Aile Sağlığı Merkezine gelen hastalar da kendilerine yeteri kadar vakit ayrılmamasından dert yanıyor. İkiz torunuyla birlikte gelen hastalardan biri "Bir saat bekliyoruz ama muayene süresi 5 dakikayı bile bulmuyor" diyor.  

Muayene olmaya gelenlerden biri de mahalle muhtarı Mehmet Saçan. Saçan, zaman zaman yoğunluktan dolayı hasta-hekim tartışmasının yaşandığına dikkat çekiyor. Saçan, "Böyle giderse şiddet ortaya çıkacak" diyor. 19 Eylül 2014 yılında Sağlık Bakanı Mehmet Müzezzinoğlu'na bizzat dilekçe verdiğini ve Aile Sağlığı Merkezi sözü aldığını bizimle paylaşıyor. Ancak kendisiyle şimdiye kadar iletişim kurulmadığını da sözlerine ekliyor.  

Sağlık Bakanlığı'ndan açıklama

Al Jazeera Türk'ün konuyla ilgili görüşünü aldığı Sağlık Bakanlığı, "Aile hekimlerimiz ve aile sağlığı elemanlarımız, bebek ve çocuk izlemleri, gebe ve lohusa izlemleri, bağışıklama hizmetleri ülkemiz açısından çok önemli olan koruyucu sağlık hizmetlerini büyük bir özveri ve önemle sürdürmektedir. Aile hekimliği çalışanlarımız büyük bir fedakarlıkla sürdürdükleri asli görevleri olan koruyucu sağlık hizmetlerini eksiksiz vermeye devam etmektedir" açıklamasını yapmakla yetindi.  

Kaynak: Al Jazeera Türk