Kültür-Sanat

Yeni ‘Osmanlı Arşivi Rehberi’

BaşbakanlIk Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığınca hazırlanan ‘’Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi’’, ‘’Haleb Livası Mufassal Tahrir Defteri-I ve II’’ adlı kitaplar, yayınlandı.

Bu eserlerle, Osmanlı arşivi hem tanıtılıyor, hem de Orta Doğu coğrafyasının önemli bir bölgesi olan Halep tahrirleri araştırıcıların ilgisine takdim ediliyor. Dünyanın en büyük tarihi arşivlerinden biri olan Osmanlı Arşivi hakkında bilgi veren ve şimdilik yalnız Türkçe olarak hazırlanan ‘’Osmanlı Arşiv Rehberi’’, bir dönemin tarihine tanıklık eden defter ve belgeler hakkında bilgi veriyor.

‘’Haleb Livası Mufassal Tahrir Defteri I ve II’’ adlı eserlerde ise 943 ve 1536 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yer alan Halep bölgesinin idari durumu sancak, kaza, nahiye ve karye (köy) isimleri ve buralarda yaşayan ahalinin demografik, sosyal ve iktisadi durum bölgeye ait haritalarla birlikte ayrıntılı olarak anlatılıyor.

Devlet Arşivleri Genel Müdürü Doç. Dr. Yusuf Sarınay, kitabın önsözünde, her milletin tarihi bir mirası olduğunu, bu mirasın çok önemli bir bölümünü de arşivler, kütüphaneler ve eski eserler gibi kültür varlıklarının oluşturduğunu belirtiyor. Arşivlerin, devletin ve fertlerin haklarını ve milletler arası münasebetleri belgeleyip koruduğuna dikkati çeken Doç. Dr. Sarınay, arşivlerle ilgili şu ifadelere yer veriyor:

‘’Arşivler bir konuyu aydınlatmaya ve tesbite yarar. Bu arada ait olduğu devrin örf ve adetlerini, sosyal yapısını, karşılaştıkları problemleri ve bunlar arasındaki münasebetleri ortaya koyarlar. Bir başka ifadeyle, arşivlerde muhafaza edilen belgeler, ait oldukları milletlerin geçmişini yansıtan en önemli canlı şahitlerdir.

Türkiye arşiv malzemesi bakımından çok büyük zenginliğe sahiptir. Osmanlı Devletinden devralınan büyük miras, bugün Türkiye’yi dünyanın en zengin arşiv potansiyeline sahip sayılı ülkelerden birisi durumuna getirmiştir. Osmanlı’nın hükümran olduğu topraklar üzerinde başta Türkiye Cumhuriyeti olmak üzere halen kırka yakın bağımsız ülke yer almaktadır. Osmanlı Devleti’nde arşiv fikri çok eskilere kadar ulaşmaktadır. Arşivin, bir milletin tarih ve kültür hazinesi olduğunu idrak eden ecdadımız, bunun içindir ki kurduğu arşiv teşkilâtına ‘Hazine-i Evrak’ adını vermiştir.’’

OSMANLI ARŞİVİ

REHBERİNDE NELER VAR?

Son ve en güncel bilgileri ihtiva eden ‘’Osmanlı Arşivi Rehberi’’, önsöz, giriş, dört bölüm, ekler, bibliyografya ve indeksten oluşuyor. Girişte, Osmanlı’da arşivcilik fikri, evrakın muhafazasına gösterilen titizlik, Osmanlı arşivlerinin tarihi seyri ve arşiv çalışmaları hakkında bugüne kadar yapılan tasnif çalışmaları hakkında açıklayıcı bilgi veriliyor. Birinci bölümde, ‘’Divanı Hümayun, Bab-ı Asafi, Defterhane-i Amire, Bab-ı Defteri, Bab-ı Ali, Yıldız Sarayı defterleri ile nezaretler, vilayet ve müfettişlikler (taşra arşivleri), Meclis-i Vala ve Meclis-i Ali-i Tanzimat gibi büyük dairelere ait defterler ve diğer defter serileri anlatılıyor. İkinci bölümde Divan-ı Hümayun, Bab-ı Asafi, Defterhane-i Amire, Bab-ı Defteri, Bab-ı Ali, Yıldız Sarayı belgeleri ile nezaretler, vilayet ve müfettişlikler (taşra arşivleri), büyük dairelere ait belgeler, Ali Emiri Tasnifi ve İbnülemin Tasnifi gibi diğer belge serileriyle ilgili bilgi veriliyor.Üçüncü bölümde, harita, plan, proje, kroki, albüm ve fotoğraf koleksiyonları, Ali Fuat Türkgeldi, Cavit Baysun ve diğer kişilerden intikal eden arşiv malzemeleri, yurt içi ve yurt dışı arşiv merkezlerine ait arşiv malzemesi, kataloglar ve yeni uygulamaya konulan otomasyon sistemi anlatılıyor. Kitabın dördüncü bölümünde ise Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün idarî yapısı, arşiv hizmetleriyle ilgili kanunlar, araştırmacılar için gerekli ön bilgiler ve Devlet Arşivlerinde araştırma yapacak olanların tabi olacağı esaslar bulunuyor.

16.10.2010