Güncel

Yüzyılın deneyinde ilk aşama başarılı

YÜZYILIN en büyük deneyi olarak kabul edilen ve Büyük Patlama ortamının oluşturulacağı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nı (BHÇ) 14 ay aradan sonra yeniden çalıştıran bilim adamları, denemenin ilk aşamasının başarılı olduğunu belirttiler.

Deneyi yürüten Avrupa Nükleer Araştırma Merkezinden (CERN) yapılan açıklamada, ilk proton ışın hüzmesinin sorunsuz ve öngörülenden daha önce dünyanın en büyük atom çarpıştırıcısında yol aldığı belirtildi. Saat yönünde yol alan bir proton demetinin TSİ 23.00’da gönderildiği kaydedilen açıklamada, bunun 2010’da ilk sonuçları beklenen deneyin önemli bir aşaması olduğu bildirildi. Merkezi Cenevre’de bulunan CERN yetkilileri, ilk parçacık yüklemelerinin tatmin edici olmasının ardından, ışın demetlerinin birkaç dakika dolaşmasına karar verdiler. CERN Genel Müdürü Rolf Heuer, ışın demetlerinin BHÇ’de dolaştığını görmenin harika olduğunu belirterek, “Fizik yapmaya başlayabilmek için daha çok yolumuz var, ama çalıştırmak büyük bir adım” dedi. Bir hafta içinde yapılması beklenen bir sonraki aşamanın düşük enerjili çarpıştırma olacağını ifade eden CERN, daha sonra ışın demetlerinin, gelecek yıl 7 teraelektronvolt (TeV-her bir ışın demeti 3,5 TeV, BHÇ’nin en büyük rakibi ABD’nin Chicago kentindeki Fermilab’dakinin 3,5 katı) şiddetinde çarpışmalarına hazırlık için enerjilerinin arttırılacağını bildirdi. Deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi verilecek. İlk kez gözlenecek bu deneyde ışın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alacak. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından bilim adamları, kâinatın yapısını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor. Bir mikrosaniye sürecek çarpışmada, temel element parçacıkları, atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşmeye başlamadan önceki Büyük Patlama anındaki şartların oluşturulması öngörülüyor. Bilim adamları çarpışma sırasında özellikle teorik fizikteki kütle mantığının temelini oluşturan veya kara maddenin neden yapıldığını anlamaya yarayacak Higgs parçacığı diye adlandırılan parçacıkların varlığının ispatlarını görmeyi umuyorlar. Bu ay başında da bir kuşun düşürdüğü ekmek parçası veya kırıntılarının BHÇ’de “küçük” bir ısınmaya yol açan kısa devreye sebep olduğu belirtilerek, bunun üzerine sistemin kendini kapattığı açıklanmıştı.

22.11.2009