|
Ramazan ayının yaklaşmasıyla birlikte şehirlerde Ramazan'a ait gelenekler yaşatılmaya çalışılıyor. Bursa’da, Karagöz ile Hacivat gösterileri, eskisi kadar ilgi görmese de hala geleneksel Ramazan eğlencelerinin vazgeçilmezleri arasında bulunuyor.
Derlenen bilgilere göre, Ramazanın ruhuna uygun olarak hemen yerde yoksullara gıda yardımı yapılıyor.
Ramazan gelenekleri yörelere göre farklılık gösterirken, belediyeler, iş adamları, varlıklı kişiler yoksul ailelere özel olarak hazırlattıkları gıda paketlerini dağıtıyorlar. Paketlerin dağıtılması, ailelerin rencide olmaması için genellikle marketlerin hazırladığı gıda paketlerinin fişlerinin dağıtılması şeklinde yapılıyor.
SAMSUN’DA “SELE-SEPET’’
ŞENLİKLERİ
Samsun’un Bafra ilçesinde özellikle çocuklar için ayrı bir anlam taşıyan bir gelenek yıllardır sürdürülüyor. ‘’Sele-sepet’’ adıyla bilinen ve Ramazan ayının 14’ünü 15’ine bağlayan gece gerçekleştirilen şenlik, ilçe halkının katılımı ile düzenleniyor. Geçmişin kültür mirası olarak bugüne taşınan faaliyet; çocukların sevindirildiği, ikramlarda bulunulan ve eğlence amaçlı bir şenlik olarak günümüzde hâlâ etkinliğini koruyor.
ERZURUM’DA İLK KEZ ORUÇ TUTAN
ÇOCUKLARA HEDİYELER
Erzurum’da ilk defa oruç tutan çocuklara çeşitli hediyeler verilmesi, nişanlı kızların evlerine iftarlık yemek ve hediye götürülmesi, maddi durumu kötü olan vatandaşlara iftarlık verilmesi ve her yıl Ramazan ayında 1001 Hatim okuma geleneğinin sürdürülmesi dikkat çekiyor.
KONYA’DA, ‘ORUCA DİREK VURMA’
Konya’da oruç tutan çocuklara dayanamadıkları için yaptırılan ‘’oruca direk vurma’’ günümüzde tamamen unutulmaya yüz tutarken, esnafın dükkan komşusunu iftar yemeğine çağırması geleneği de giderek azalıyor.
Selçuk Üniversitesi’nden emekli Prof. Dr. Saim Sakaoğlu, Konya’da Ramazan geleneklerinin en önemlisinin iftar yemeğine davet olduğunu söyledi. Sakaoğlu, şunları kaydetti: “Çocukların akşama kadar oruç tutmaları, yaşları dolayısıyla uygun olmadığı için öğle saatlerinde bir yemek verilirdi. Buna ‘oruca direk vurma’ denilirdi ve çocuğun gönlü de alınmış olunurdu. Şimdilerde neredeyse hiçbir çocuk hatta genç ‘oruca direk vurmanın ne demek olduğunu bilmiyor.’’
KAYSERİ’DE ARABAŞI YEMEĞİ
Kayseri’de özellikle Ramazan aylarında yapılan arabaşı adlı yemek, bir çok aileyi bir araya getirerek sohbet etme fırsatı sağlıyor. Bazı yörelerde ‘’Arabaşı’’ olarak adlandırılan, arabaşı, tavuk, hindi veya kaz etinin, kemiklerinden ayrılıp kavrulmuş un ile yapılan çorbasının, muhallebi kıvamında un ve su ile pişirilen hamurun birlikte yendiği, çok eski bir yemek olarak biliniyor.
EDİRNE’DE SELİMİYE MEYDANI’NDA
RAMAZAN EĞLENCELERİ
Edirne’nin geleneklerini araştıran araştırmacı yazar Oral Onur, Ramazan geleneklerinin birçoğunun kaybolmak üzere olduğunu belirterek, geçmişte Selimiye Meydanı’nda düzenlenen eğlencelerin de bu geleneklerden olduğunu söyledi.
Selimiye Camisi’nin bulunduğu meydanda Ramazan ayında çocuklara kukla gösterileri sunulduğunu, yetişkinlerin ise ceviz ve fındık oyunları oynadığını bildiren Onur, artık bu geleneklerin terk edildiğini ifade etti.
TEKİRDAĞ SAHİLLERİNİ SANDALLAR SÜSLERDİ
Tekirdağlı araştırmacı yazar Sezai Gençöz, Ramazan geleneklerinin birçoğunun Tekirdağ’da kaybolmak üzere olduğunu belirterek, geçmişte Tekirdağlılar’ın Ramazan ayında sandallarla sahil turları yaptığını söyledi.
Tekirdağ’da Ramazan ayının 15’inci gününden sonra bayram hazırlıkları başladığını ifade eden Gençöz, ‘’Ramazan aylarında sandallarla sahil turları düzenlenirdi. Evler bayrama hazırlanır, çocuklar için giyecek telaşı başlardı. Çocuklar bayram yerinde atlara, midillilere ve süslenmiş merkeplere binerlerdi’’ diye konuştu.
KIRKLARELİ’NDE RAMAZANDAN
ÖNCE TANDIRLAR KURULURDU
Kırklarelili araştırmacı Zekeriya Kurtulmuş, şehirde Ramazan ayından önce tandırların yakıldığını ve bu tandırlarda çörek ve ekmeklerin pişirildiğini ifade etti. Kurtulmuş, ‘’Eskiden iftarda topluca oturup yemek yeme geleneği vardı. Bunda birliktelik, bir arada olma, eğlence amacı güdülüyordu. Bu gelenekler ne yazık ki artık yaşanmıyor’’ dedi.
ŞANLIURFA’DA BU AYA ÖZGÜ
“KEHKE’’ VE ‘’KÜLÜNÇE”
Şanlıurfa’da eski Ramazanlarda, günler önce evlerde bu aya hazırlık olarak hummalı bir çalışma yapılırken, ayın başlamasıyla birlikte teravih namazından sonra kahvehanelerde ‘’Arzu ile Kamber’’, ‘’Tahir ile Zühre’’ gibi hikayeler anlatılırdı.
Folklor araştırmacısı Abuzer Akbıyık, geçmiş dönemlerde şehirde Ramazan ayı gelmeden önce, evlerde kadınların hummalı bir çalışma içerisine girdiğini söyledi.
Kadınların evlerinde Ramazan ayı süresince yetecek kadar saclarda ekmek yaptığını, isot (kırmızı biber) biber salçası, turşu, şehriye ve peynir gibi çeşitli gıda maddelerini hazırladığını belirten Akbıyık, ayın başlamasıyla birlikte iftar vaktinde en güzel yemekleri hazırlamaya çalışan kadınların, bundan komşusuna da mutlaka ikramda bulunduğunu anlattı.
GAZİANTEP’TE RAMAZAN
KAHKESİ GELENEĞİ SÜRÜYOR
Gaziantep ve yöresinde, hemen her evde Ramazan kahkesi yapılması geleneği bozulmadı. Şehirde Ramazan ayında iftarda ve sahurda komşuların birbirlerine yemek gönderme adetleri, apartman yaşamıyla birlikte yavaş yavaş yok olmaya başladı. Geçmiş yıllarda kadınlar, sahur vaktinde çiğ köfte yoğurur, ya da yöresel firik pilavı yaparak dağıtırdı.
SİİRT’TE ASIRLIK GELENEK “MELEDE ATEŞİ’’
Siirt’te yaklaşık bin yıllık bir Ramazan geleneği olduğu bildirilen ‘’Melede ateşi’’ tekrar yaşatılacak. Kaybolmaya yüz tutmuş geleneğin yeniden canlandırılması için Siirt Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfınca çalışma başlatıldığı bildirildi. Siirt Belediye Başkanı Mervan Gül, ‘’Melede ateşi’’ geleneğinin yeniden canlandırılması için Park ve Bahçeler Müdürlüğü çalışanlarını görevlendirdiğini söyledi.
KİLİS’TE RAMAZAN GEREBİÇİ
Kilis’te Ramazan başlayınca herkes maddi durumuna göre Ramazan gerebici ve Ramazan kahkesi yaptırırdı. Ramazan ayının ilk günü, bütün evlerde keşkek yapılır. Keşkeğin yapımında kullanılan dövmenin (buğday) insanların midesinde Allah’ı zikreden tespih görevi yaptığı düşünülür.
Geleneksel olarak Ramazan ayı içerisinde bayramdan 15-20 gün önce hazırlanmaya başlanan Kilis’e özgü kahke ve gerebiçler, bayramlaşmaya gelen akraba, eş dost ve misafirlere ikram edilirdi.
SİVAS’TA UNUTULAN RAMAZAN
GELENEĞİ: TEL HELVA
Sivas’ta eski Ramazan günlerinde uzun emeklerle ortaya çıkarılan tel helva, artık unutulmaya yüz tutmuş gelenekler arasında yerini alıyor. Şehirde Ramazan akşamlarında eşin dostun eğlence amacıyla bir araya gelerek yaptığı tel helva, bugünlerde unutulmaya yüz tuttu. Yakın akrabalar veya komşuların bir araya gelmesiyle zahmetlice hazırlanan tel helva, işi bilen kişilerin komutlarıyla hazırlanırdı. Tel helva eski günler kadar olmasa da bugün yine sevilerek yapılan bir tatlı türü.
BURSA’DA HACİVAT-KARAGÖZ GÖSTERİLERİ
Bursa’da, Karagöz ile Hacivat gösterileri, eskisi kadar ilgi görmese de hala geleneksel Ramazan eğlencelerinin vazgeçilmezleri arasında bulunuyor.
Türkiye, hatta dünya genelinde çok sevilen ve beğeni toplayan
Hacivat ve Karagöz’ün doğuş hikayelerine ilişkin bir çok rivayet bulunuyor. Gölge oyunu tekniğinin Türk halk kültüründe ‘’Karagöz’’ olarak ne zaman ortaya çıktığına dair değişik görüşler bulunmakla beraber genelde Karagöz ve Hacivat’ın Bursa’da yaşamış gerçek karakterler olduğu ve 14. yüzyılda Orhan Camii inşaatında çalıştıkları görüşü kabul görüyor.
Isparta'da, camiler "tırtır" ile süslenirdi
Isparta Vali Yardımcısı Mehmet Yıldız, özellikle Ramazan geleneklerinden günümüze çok azının geldiğini belirtti. Yıldız, geçmişte, üç aylara girişle birlikte hayır işlerinin arttığını, halkın el birliğiyle mahalle camisini, minareyi, cami meydanlarını “tırtır’’ adı verilen renkli kağıtlarla süsledikleri, bunların başka mahallenin gençleri tarafından çalınmaması için de nöbet tutulduğunu anlattı.
Burdur’da büyük iftar yemekleri
Burdur Kültür ve Turizm İl Müdürü Seyit Erdoğan, Burdur’daki Ramazan geleneklerinin de diğer bölgelerde olduğu gibi hemen hemen kaybolmaya yüz tuttuğunu söyledi. Ramazan ayının girmesiyle halkın iş ve ev yaşamını bu aya göre yönlendirdiğini kaydeden Erdoğan, özellikle bayram günlerinde bayramlaşmaya gelenlere önce kahve ikram edildiğini ve yanında tatlı ve su verildiğini anlattı.
Kütahya’da “Küpecik” geleneği
“Küpecik’’, Kütahya’da hala devam eden bir Ramazan geleneği. Ramazan ayı akşamlarında aynı mahallede ya da sokakta oturan çocuklar, 5-6 kişilik gruplar oluşturarak kapı kapı dolaşırlar. Evlerin zillerini çalan çocuklar, ‘’küpecik’’ manisini okuyarak bahşiş isterler. Ev sahipleri de gelen çocuklara ya ikramda bulunur ya da bahşiş olarak para verir. Çocuklar da aralarında topladıkları paralarla mahalle bakkalından yiyecek alarak aralarında paylaşırlar.
Karaman ve Aksaray
Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürü Dindar Dilbaz, televizyon yüzünden komşuluk ve aile ilişkilerinin zayıflamaya başladığını söyledi. Dilbaz, önceden Ramazan gecelerinde teravih namazı sonrası belli evlerde sıra geceleri yapıldığını anlattı. Aksaray’da da Karaman’dakine benzer durum gözleniyor. Teravihten sonra toplanan ailelerin, yüzük oyununu oynadığı belirtiliyor.
Kemeraltı Çarşısı
İzmir Tarihi ve Mutfak Kültürü Araştırmacısı, Gazeteci Yazar Nedim Atilla, Osmanlı döneminde çok dinli, çok kültürlü bir şehir olan İzmir’in Ramazan aylarında büyük heyecan ve hareketliliğe sahne olduğunu, bugün ise Ramazan ayı geleneklerinin sadece şehrin eski mahallelerinde yaşatıldığını söyledi.
Antalya'da Ramazan kültürü
Antalya Tanıtım Vakfı (ATAV) Yönetim Kurulu Başkanı Nizamettin Şen, Antalya’nın geleneksel Ramazan kültürünün Yörüklerin değişen yaşamlarıyla birlikte kaybolduğunu bildirdi. Şen, Antalya kültürünün belirleyici unsurunu yörük yerleşiminin oluşturduğunu söyledi. Antalya halkının çoğunluğunu oluşturan Yörüklerin günümüzde büyük oranda yerleşik hayat yaşadıklarını belirten Şen, Yörük hayatının oluşturduğu kültürün Antalya’nın sosyo-kültürel yapısında da etkili olduğunu kaydetti.
Sahur şenliği
Adıyaman’da davulcular geçmiş yıllarda Adıyaman Kalesi’nde toplandıktan sonra, mahallelere dağılarak sahur için mahalleliyi uyandırırdı. Davul çalan ekipler, kentin önemli meydan ve kavşaklarında karşılaştıklarında ise kahvehanelerden ya da akşam gezmesinden dönen vatandaşlara halay çektirir, şenliğe dönüşen bir kutlama yapılırdı. Davulcular, ramazan ayının sonlarına doğru, kentin zengin olarak bilinen ailelerinin evlerine giderek, bahşiş toplardı.
| 
