|
Müzikte ironi: Arabesk, rock ve rap
Arabesk, rock ve rap müzik… Biri Arap kökenli doğulu bir müzik… Diğerleriyse tümüyle batılı… Bu açıdan bakınca birbirlerinden çok farklı gibi görünseler de bir çok ortak noktaya sahipler… Meselâ üçü de mevcut düzene karşı bir tepki olarak ortaya çıkmış. Yıllar yılı, toplumlarda meydana gelen ekonomik dengesizliğe, insan ilişkilerindeki yozlaşmalara karşı bir duruşları olmuş. Bazen isyan noktasına varsa da hayatı sorgulayan ve bir anlam arayan söylemlere sahip olmuşlar. Ancak günümüzde, bu duruşlarını kaybettiklerini görüyoruz. Bunun sebebi nedir dersiniz?
Özellikle 1990’lardan sonra müzik piyasasındaki gelişmelere baktığımızda, popüler kültürün hakim gücü karşımıza çıkıyor. Pop müziğin alternatifi konumunda bulunan bu üç müzik türündeki yozlaşmanın altında da popüler kültürün etkisi yatıyor.
Arabesk müzik nereden nereye?
Arabesk müzik, Türkiye’de sanayileşme hareketleriyle köyden şehre göç edenlerin, şehir hayatına ayak uydurmaya çalışırken yaşadıkları sıkıntıyı, ekonomik zorlukları, çekilen hasretleri anlatmak için ortaya çıkardıkları bir tür... 1950’lerden itibaren popülerlik kazanmaya başlayan arabeskte, toplumda meydana gelen ekonomik uçurumun sebep olduğu varoş kültürü net bir şekilde görülüyordu. Adeta bir isyan müziği olan arabesk, halkın bizzat kendi ürünüydü. Yoksulluk, ezilmişlik, ayrılık, hasret üzerine kurulu şarkılarıyla ünlü arabeskçiler adeta halkın duygularının tercümanı oluyordu.
Aynı dönemde, ticarî yönünün keşfedilmesiyle birlikte müzik, bir eğlence endüstrisi olarak görülmeye başlandı. Geniş halk kitleleri tarafından beğeniyle dinlenen arabesk ise bu endüstri için biçilmiş kaftandı. Arabesk müziğin değişim süreci de böylece başladı.
Eğlence endüstrisi, halkın arabeske olan talebini, dolayısıyla arabeskin ticarî potansiyelini fark etti. Bu potansiyeli fark eden yalnızca eğlence endüstrisi değildi. Kısa yoldan para kazanmak isteyen bir çok kişi, arabeskçi olmak için meşhur plakçılar çarşısı Unkapanı’nın yolunu tutar olmuştu. Böylece yeni arabeskçiler, yeni arabesk albümler, arabeskçilerin başrolde oynadıkları filmler birbiri ardına geldi. Özünde halkın sesi olan ve ticarî güç odaklarına karşı bir duruş sergileyen arabesk müzik, artık bir popüler kültür ürünü oldu, ticarî bir metaya dönüştü.
Popüler kültürün tabiî özelliğidir çabucak tüketilmek… Arabesk müzik de bundan kurtulamadı ve zamanla popülerliğini yitirdi. Batı tarzı müziklerin etkisiyle pop müzik yükselişe geçti. Bunun üzerine arabeskçiler de pop müziğe yöneldi.
Son yıllarda ise arabesk müzik deyince belli belirsiz bir gülümseme kaplıyor yüzümüzü… Ünlü arabeskçilerin parodileri, taklitleri yapılıyor komedi programlarında… Bir zamanların aykırı müziği arabesk, mizah unsuru haline geldi şimdilerde…
Rock ve rap de
aynı süreci yaşıyor
Hızla yükselen rock ve rap müzik de arabeske benzer bir süreç yaşıyor.
Elektronik gitarın üretilmesiyle beraber, Amerika’da ortaya çıkan rock müzik, Amerikan hayat tarzına karşı eleştirel ve sorgulayıcı bir duruş sergiler. Türkiye’de 1960-70 yıllarında yapılmaya başlayan rock müziğin, bir dönem Anadolu rock gibi melez bir tarzla yükselişe geçse de, belli bir dinleyici kitlesiyle arka planda varlığı süregelmiştir.
Rap müzik ise, Amerika’da yaşadıkları sıkıntılar sonucu zencilerin ortaya çıkardıkları bir tür… Rap, Rythmic American Poetry’nin (Ritmik Amerikan Şiirleri) kısaltılmışı... Esasen, Türkler arasında rap müzik Almanya’da rağbet gördü, orada yaşayanların kültürel ve ekonomik açıdan çektikleri sıkıntıları anlattıkları bir araç oldu. 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye’de de yapılmaya başlandı, ama rock müzik gibi hep arka planda kaldı.
Son yıllarda, giderek daha fazla artan eğitim sorunları, işsizlik ve ekonomik sorunlar gençleri bunalıma ve boşluğa sürükledi. Bu durum yine aykırı isyan müzikleriyle açığa çıktı. Gençlerin kendilerini yeni ifade biçimi rock ve rap müzik oldu. Yaşanan sorunlara parmak basan bu türler, gerek profesyonel gerekse amatör müzisyenlerle her geçen gün dinleyici kitlesini genişletmeye başladı.
Böylece eğlence endüstrisi, yeni bir ticarî potansiyel buldu kendisine. 2005 yılıyla birlikte, bu türler hızlı bir yükselişe geçti. Gün geçmiyor ki yeni bir rock veya rap grubu piyasaya çıkmasın. Uzun yıllar ticarî amaçlar gütmeden, sosyal muhtevalı şarkılar olmakla övünülen rock ve rap müzik, popüler kültürün tüketilmeye hazır yeni ürünleri olarak karşımızda duruyor şu günlerde. Üstelik, muhtevaları da her geçen gün biraz daha boşalarak…
Sonuç
Popüler kültür, yalnızca eğlence endüstrisi tarafından üretilen ürünleri halka dayatmakla kalmıyor, halkın bizzat kendisinin ürettiği ürünleri de birer ticarî meta haline getiriyor.
Bunun tipik örneğini arabesk müzikte yaşadık, rock ve rap müzikte de halen yaşıyoruz. Bu müzik türleri, ortaya çıktıkları ilk zamanlarda halkın ekonomik adaletsizliklere, eğitim sorunlarına, kültürel yozlaşmalara, yolsuzluklara karşı koydukları bir tepkiydi.
Bu türlerde müzik yapan müzisyenler, ticarî amaçlar gütmüyorlardı. Müzik onlar için yalnızca bir ifade biçimiydi. Bu yüzden geniş halk kitlelerine ulaşmak yerine seçkin, belirli bir kitle tarafından dinlenmeyi tercih ediyorlardı. Ticarî amaçlar gütmediklerini, bu amaçla yapılan müzikleri eleştirdiklerini her fırsatta ifade ediyorlardı.
Bilinçli müzik severler de, bu türleri dinleyerek aynı konulara tepkilerini koyuyor, ticarî müzikleri tüketmiyorlardı.
Ancak, popüler kültür adeta bir anafor gibi bu müzik türlerini de içine çekmeyi başardı. Arabesk, rock ve rap müzik artık halkın duygularının tercümanı olmaktan çıktı. Ticarî güç odaklarının halkı sömürmek için kullandığı birer araç haline geldi.
Kısacası; dün toplumdaki istismarlara karşı koyulan tepkilerin tercümanı olan arabesk, rock ve rap, günümüzde ise bizzat istismar aracı olarak kullanılarak, müzikte yaşanan ironiyi gözler önüne seriyor.
(Genç Yaklaşım,
(Mayıs-2006 sayısından alınmıştır.)
|
