Blair'in Bush'a yolladığı özel notlar açıklandı

Hazırlanması ve açıklanması 7 yıl alan 12 ciltlik Chilcot Raporu'nda Blair’in Bush’a 2001’den itibaren yolladığı özel bilgi notları ile telefon görüşmelerinin dökümü ilk kez açıklandı.

Ancak raporda iki lider arasında 11 Eylül 2011 saldırılarının hemen ardından başlayan özel yazışmaların tamamına yer verilmedi. ABD tarafı Bush’un mesajlarının yayımlanmasını engellerken, Blair’in mesajları da çoğunlukla raporda yapılan alıntılarla kısmen yayımlandı.

ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin 20 Mart 2003’teki Irak işgaline giden sürece ışık tutan özel mesajlarda, Blair’in daha 2002’nin başında askeri operasyonu gündeme getirdiği ve harekatın başlamasından 8 ay önce Bush’a "her halükarda yanında olma" sözü verdiği görülüyor.

"Ayak direyenler olacak"

Bush'a 12 Eylül 2001’de yolladığı notta Blair, Batı'nın 11 Eylül saldırılarına vereceği tepkinin, kitle imha silahlarına sahip ülkelere "göz açtırmama" mesajı vermesi gerektiğini belirtiyor. Tony Blair, "Kitle imha silahı ticareti yapan ülkeler ve bireyler olduğunu biliyoruz. Bunlara yönelik bir dizi yaptırım ve baskı uygulamalıyız. Bu, bazılarının ayak direyeceği eylemleri de içerecek. Ama hemen harekete geçmemiz lazım." ifadelerini kullanıyor.

Blair, 11 Ekim 2001 tarihli notunda da Afganistan’a askeri operasyonu başlatmış olan Bush’a "Hiç şüphesiz Saddam’la da ilgilenmemiz lazım. Ancak Irak’ı şimdi vurursak, Arap dünyasını, Rusya’yı ve muhtemelen AB’nin bir kısmını kaybedebiliriz. Fakat eminim Saddam için daha sonra hayata geçirilecek bir strateji hazırlayabiliriz." diyor.

"Son derece akıllıca bir plan"

Blair, Bush’la 3 Aralık 2001’de yaptığı telefon görüşmesinde de "Saddam’dan kurtulmak harika olur" diyerek "bunun için akıllıca bir strateji, son derece akıllıca bir planın gerekeceğini" vurguluyor.

Tony Blair, 4 Aralık 2001’de yolladığı "Terörle savaş: İkinci Aşama" başlıklı notta ise Irak’ın kitle imha silahına sahip olduğunu ancak 11 Eylül saldırıları ile bağının “zayıf” olduğunu, bu nedenle pek çok ülkenin Irak’ın işgal edilmesini desteklemeye gönülsüz olacağını yazıyor.

Blair bu nedenle Bush’a, Saddam’ın BM kararlarını ihlallerine dikkat çekerek kamuoyunu yumuşatmayı teklif ediyor. Zamana yayılmış bir rejim değişikliğini öneren Blair, bunun "askeri eyleme geçmenin gerekeceği noktaya kadar" sürdürülebileceğini vurguluyor.

Bush'a Irak'taki muhalif grupları desteklemeyi ve "isyan başladığında, askeri olarak desteklemeyi" teklif eden Blair, "Ayaklanma başlarsa askeri olarak destekleyeceğimiz konusunda net olmalıyız." ifadelerini kullanıyor. 

"Yanında olacağım"

Blair, 28 Temmuz 2002 tarihli notunda da Bush'a "Her halükarda yanında olma" sözü veriyor.

Irak'taki durumu yakın dönemdeki başka askeri operasyonlarla karşılaştıran Blair, "Bu konudaki planlama ve strateji en zoru. Kosova veya Afganistan değil bu. Hatta Körfez Savaşı da değil. Askeri kısmı çok tehlikeli." ifadelerine yer veriyor.

Blair notunda, "Askeri planım" ara başlığı altında çeşitli askeri operasyon alternatiflerini de tartışıyor.

Müdahalenin zamanlamasını 2003 Ocak veya Şubat ayı olarak öneren Blair, "Ancak kritik olan ne zaman değil, nasıl olacağı" diyor.

Saddam’dan kurtulmanın “bölgeyi rahatlatacağını” savunan Blair, kamuoyunu böyle bir operasyona ikna etmenin ise güç olacağını vurguluyor.

İngiliz parlamentosunu, kendi partisini, hatta kabinesini bile iknada güçlük çekebileceğini anlatan Blair, Bush’a BM silah denetçilerini kullanarak Saddam’ı köşeye sıkıştırmayı öneriyor.

Saddam’ın bir noktada herhangi bir talebi zamanında karşılayamayacağını ve bunun bahane olarak  kullanılabileceğini anlatan Blair, kamuoyunu ikna için de kitle imha silahları ve El Kaide bağlantısıyla ilgili iddiaları kullanacaklarını kaydediyor.

Oluşacak kaosun farkında

Blair’in işgal sonrası Irak’ın kaosa sürüklenme ihtimalinin farkında olduğunu 24 Ocak 2003 tarihli not ortaya koydu.

Askeri operasyonun en büyük riskinin Irak’ta iç savaşa yol açmak olduğunu belirten Blair, Irak halkı için,  "Birbirilerini kitle halinde öldürme kapasiteleri var.” ifadesini kullanıyor. 

Irak'a müdahaleyi İngiliz parlamentosuna getirmeden çok önce bildiği, hatta planladığı görülen Blair, 30 Ocak 2003'te Bush'a yolladığı özel nota da "Geri sayım" başlığını vermiş.

19 Şubat 2003 tarihli mesajında da Bush'a İngiltere'de ve Avrupa'da kamuoyunun operasyona karşı olduğunu anlatan Blair, "Çevirmemiz gereken numara şu: Saddam’ın tam işbirliği yapmadığına yoğunlaşmalıyız. Öyle ki kamuoyunu ve BM’deki kararsızları yanımıza çekelim." ifadelerini kullanıyor.

Blair, Irak işgalinin başlamasından bir hafta sonra, 26 Mart 2003’te Bush'a yolladığı notta ise Irak savaşıyla temel amaçlarının "yeni bir dünya düzeni" oluşturmak olması gerektiğini belirterek " İhtirasımız büyük - dünyayı etrafına birleştirebileceğimiz küresel bir gündem inşa etmek." diyor.   

Chilcot Raporu

Son üç yıldır açıklanması beklenen Chilcot Raporu, Bush ile Blair arasında Irak'a ilişkin telefon görüşmelerinin dökümleri ve yazışmaların yayımlanmasına İngiltere Dışişleri Bakanlığının izin vermemesi nedeniyle ertelenmişti. Geçen yıl yaz aylarında ise bu belgelerin bir kısmının kamuoyuyla paylaşılacağı duyurulmuştu. 

İngiltere, ABD öncülüğündeki Irak işgaline 30 bin askerle katılmıştı. Askeri harekatta 179 İngiliz askeri hayatını kaybederken, bölünen, etnik ve mezhepsel çatışmadan halen kurtulamamış Irak'ta ölenlerin sayısı hakkında net bir kayıt yok ancak 100 bin ile 1 milyon arasında değişen sayılar mevcut.

Chilcot soruşturması, Blair’in halefi Gordon Brown tarafından başlatılmıştı. 

Raporun açıklanmasında önce Blair’in Londra'daki evi önünde toplanan protestocular “Blair savaş suçları nedeniyle yargılanmalı” yazılı pankart açtı.

11 Eylül 2001 saldırılarının ardından ABD'nin giriştiği küresel askeri operasyonlara karşı kurulan ve Irak işgaline karşı da kampanya yürüten Savaşı Durdur Koalisyonu da Chilcot Raporu'nun açıklandığı Queen Elizabeth II Kongre Merkezi önünde Blair'e yönelik protesto eylemi gerçekleştirdi.

AA