Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Suriye'yle ilgili karar alabilmek için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) konuyu mahkemeye havale etmesi gerektiğini söyledi.

Mahkeme yetkilisi, Beşşar Esed rejiminin Doğu Guta bölgesinde muhaliflerin kontrolü altında bulunan Duma ilçesinde düzenlediği kimyasal saldırıya ilişkin soru üzerine Suriye'nin UCM'ye taraf olmadığını hatırlattı.

"UCM suçların işlendiği tüm ülkeler hakkında endişe duyar." diyen yetkili, mahkemenin yargı yetkisinin sadece taraf ülkeler üzerinde geçerli olduğunu, tek bir istisnai durumda müdahale edebileceğini söyledi. Yetkili, bu istisnai durumu "UCM, ancak Libya ve Darfur davalarında olduğu gibi, BMGK'nin konuyu bize havale etmesiyle Suriye üzerinde yargı yetkisi edinebilir." şeklinde açıkladı.

BMGK kilit rol oynuyor

Suriye, Lahey’de bulunan UCM'yi kuran Roma Statüsü'ne taraf olmadığı için mahkemenin ülke üzerinde yargı yetkisi bulunmuyor.

UCM savcısının Suriye hakkında tahkikat başlatabilmesinin üç şekilde mümkün olduğu görülüyor. Birinci yol, BMGK'nin talebi üzerine tahkikat başlatılabilmesi. İkinci yol, Roma Statüsü'ne taraf 120 devletten herhangi birinin başvurusu üzerine savcının tahkikat için harekete geçmesi. Üçüncü seçenek ise savcılığın kendisine gelen belgelerden ve yapılan suç duyurusundan hareketle bir tahkikat başlatabilmesi.

Ancak Suriye, Roma Statüsü'ne taraf olmadığı için her üç seçenekte de savcının tahkikat raporunu BMGK'ye sunması ve buradan dava açma izni alması gerekiyor.

Dolayısıyla UCM savcılığının yetkisi tahkikatla sınırlı. Savcı, suçun işlendiğine kanaat getirmesi halinde, tahkikatın derinleştirmesine izin vermesi için UCM’nin ön inceleme dairesine müracaat ediyor. Ön inceleme dairesi, tahkikatın derinleştirilmesi yönünde karar alırsa savcı tahkikatı ilerletiyor. Ancak savcı son aşamada dava açabilmesi için elindeki dosyayı BMGK’ye sunuyor ve buradan olumlu karar çıkması halinde davayı açabiliyor.

2005 yılında Darfur'u UCM'ye havale eden BMGK, 2011'de de Libya'daki gelişmeleri uluslararası mahkemenin gündemine taşımıştı. Böylelikle BMGK tüm tarihi boyunca 1998 yılında kurulan UCM'ye iki kere dava havale etmiş oldu. 

AA