TÜİK’in açıkladığı verilere göre Türkiye’de geçen yıl 590 bin kişi daha işsiz kaldı. Uzmanlar işsizliğin psikolojik, sosyal ve siyasî etkilerinin göz ardı edilmemesi konusunda uyarıyor.  

Son yayınlanan verilere göre Türkiye’de resmî olarak 3 milyon 715 bin işsiz var. DİSK’e bağlı araştırma enstitüsü DİSK-AR’a göre ise gerçek işsiz sayısı 6 milyon 611 bin. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, işsizliğin “büyük bir sorun olmaya aday” olduğunu söylerken “Ekonomik büyüme yeniden yükselmezse işsizlik de artmaya devam edecek” analizini yapıyor. Ancak uzmanlara göre mevcut durum bile sadece işsiz kalan bireylerin değil ailelerinin, iş arkadaşlarının ve toplumun geneli için kötü haber.

Kişiler sosyal statü kaybı yaşıyor 

ODTÜ psikoloji bölümü hocalarından Prof. Dr. Nebi Sümer, Türkiye’de işsizliğin bireyler üzerindeki etkilerini en detaylı incelemiş uzmanlardan biri. “İşsizlik olduğunda hep rakamları konuşuyoruz ama arkası çok dramatik” diyor.  

Sümer’e göre Türkiye gibi ‘bir baltaya sap olmak’ kavramının güçlü olduğu ülkelerde iş kaybı çok daha ağır yaşanıyor. İşsizler sadece ekonomik zorluklarla mücadele etmiyor, aynı zamanda sosyal statü kaybı yaşıyor, arkadaş çevresinin dışında kalıyor, öz değerini sorguluyor. İşsizliğin psikolojik etkileri altıncı aydan itibaren ortaya çıkmaya başlıyor. 

Travma sonrası stres bozukluğu 

Profesör Sümer “Travmada da böyledir. Etki olay sıcakken görülmez” diyor ve ekliyor: “Travma sonrası stres bozukluğu genelde savaşa gidenlerde görülür, işsizlerde de buna benzer bir durum gözlemliyoruz.” Sümer’in araştırmalarının ortaya koyduğu ilginç bir unsur var. İşsizliğin arttığı dönemlerde henüz işini kaybetmemiş kişilerde de psikolojik etkiler görülüyor. Sümer “Buna algılanan iş güvencesizliği diyoruz. Kişi kendi çalışsa bile ‘Ya ben de atılırsam’ korkusu yaşıyor” açıklamasını yapıyor.

Etkisi sokakta değil, sandıkta görülebilir

İşsizliğin arttığı dönemlerde Arjantin, Yunanistan gibi ülkelerde yağmalama olayları gözlemlenmişti. 2011’de Arap dünyasında başlayan isyanların tetikleyici unsurlarından biri de işsizlikti. Türkiye’de genç işsizliğinin yüzde 22.6’ya yükseldiği bir dönemde böyle sonuçlar beklenebilir mi? Sorusuna “Türkiye’de böyle şeyler olmaz” diyor Profesör Sümer. “Sosyal destek duygumuz çok yüksek. İşsiz kalanları aile destekliyor. Bu nedenle belirgin bir toplumsal maliyet görülmüyor” diyen Profesör Sümer, yüksek işsizlik rakamlarının etkisinin “sokakta değil sandıkta” olabileceğine dikkat çekiyor. Galatasaray Üniversitesi sosyoloji hocalarından Doç. Dr. Cem Özatalay da aynı noktaya vurgu yapıyor. Özatalay “Geleceğe dönük umutlu bakışın azalması mevcut iktidara dair daha sorgulayıcı ve mesafeli bir tutumu beraberinde getirecektir” diyor.

Az maaş verecekleri elemanı arıyorlar

TÜİK’in açıkladığı son verilere göre Kasım 2016’da işsizlik bir önceki yılın aynı dönemine göre 1.6 puan artarak yüzde 12.1 oldu. Böylece işsizlik son 5 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. İncelenen dönemde işsiz kalan kişilerden biri de Derya Özdemir (30) oldu. Özdemir’in çağrı merkezlerinde deneyimi var. Birkaç kez terfi de etmiş. Ağustos ayından beri işsiz. “Belki 50-60 işe başvurmuşumdur” diyor. Deutsche Welle Türkçe’nin haberine göre, Özdemir, “Henüz sonuç yok. Kimse deneyimle ilgilenmiyor, herkes en az maaş vereceği elemanı arıyor” diye yakınıyor. İşsizliğin onu nasıl hissettirdiğini sorunca “Sadece üzgünüm” diyor.