Ekonomide kur şoklarıyla başlayan ve konkordatolarla belirginleşen ekonomik daralma işsizliği büyütüyor. Şubat, Mart, Nisan aylarını kapsayan Mart 2019 dönemine ait işteki tablo Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine de yansıdı. Bu dönemde işsizlik yüzde 14,1’lik oranla yüksek seyrine devam etti ve 1 milyon 334 bin kişi işsiz kaldı. Toplam işsiz sayısı 4 milyon 544 bin oldu. İşsiz sayısının 1 milyon 87 bini üniversite mezunu. Özel sektördeki yoğun işten çıkarmalarda başı inşaat çekti. Sektörde Mart 2018’den Mart 2019’a 531 bin kişilik kayıp var. Kur ateşini düşürmek için gelen faiz adımları, demir ve çimentodan kaynaklanan maliyetler, satışların yavaşlaması ve artan konut stoku inşaatta iş kaybını tırmandırdı. İnşaatı, idarî ve destek hizmetler 375 bin kişilik kayıpla izledi. Bu sektörde sadece büro ve müşteri hizmetinde görevli 50 bin kişi işsiz kaldı. Tarımda istihdam kaybı 240 bin. Ancak bu düşüş ücretli çalışan işçi azalışından değil, kendi hesabına çalışan ve ücretsiz aile işçilerinin azalışından oluştu. İmalat sanayinde ise 99 bin kişilik istihdam kaybı var.  

Sanatkâr kapıya kondu

Her zaman ‘istihdam deposu’ olarak görülen ve bu dönemde hizmet-satışta 108 bin kişiye yeni iş kapısı açan hizmetler sektörünün bazı kollarında da işten çıkarmalar arttı. TÜİK verilerinden yapılan belirlemelere göre, toptan, perakende-ticarette 41 bin, meslekî faaliyetlerde 33 bin, kültür, sanat ve eğlencede 15 bin, ulaştırma-depolamada 9 bin ve diğer hizmetlerde 18 bin kişilik istihdam azaldı. İstihdam kaybına en fazla maruz kalan meslek grubu ise sanatkârlar. Sanatkârlarda 393 bin kişi işini kaybetti. Tesis, makine operatörleri ve montajcı 164 bin, nitelik gerektirmeyen işlerde 163 bin, nitelikli tarımda 159  bin, büro ve müşteri hizmetlerinde 50 bin kişi işsiz kaldı. Yönetici 63 bini kişi de işini kaybetti. Bunun 15 bini kadın. TÜİK verileri ayrıca, istihdama katılmayıp sadece ev işleriyle uğraşan kadın sayısının 11 milyon 8 bin olduğunu da ortaya koydu.

Dört gençten biri işsiz

Trakya Üniversitesi Öğretim Üyesi Ekonomist Prof. Dr. Sadi Uzunoğlu, tarım dışı işsizliğin yüzde 11.8’den yüzde 16’ya yükseldiğini, genç nüfusta yüzde 18.1’den yüzde 25’e çıktığına dikkat çekerek, “Bu dönemde yaklaşık 1.4 milyon işsiz ortaya çıkmış. Her dört gençten biri işsiz. Çok ciddî bir problem” dedi. Bunun 2009’u aratmayan bir durum olduğu yorumunu yapan Uzunoğlu, “Bu ekonomik aktivitenin zayıflaması, yatırımların azalmasından kaynaklanıyor” dedi. En fazla kaybın sanayi ve inşaat olduğuna dikkati çeken Uzunoğlu, “İnşaatı sadece konut olarak düşünmemeli, yol, köprü, baraj, fabrika olarak da düşünmeliyiz. O nedenle günübirlik çözümler değil, toptancı bir programa ihtiyaç var. Bu sosyal dengeleri de bozar. Türkiye bu dönemde daha güçlü olmalı” diye konuştu. 

Yakın gelecekte düşmez

Altınbaş Üniversitesi İktisadî İdarî ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Berrin Ceylan Ataman, işsizlikteki artışın istihdam edilenlerin sayısındaki düşüşten kaynaklandığını ifade ederek, “Tarım sektöründe çalışan sayısı 240 bin, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 464 bin kişi azalmış. Bu demektir ki, işyerleri kapandığı için işçi çıkarmalar oldu veya işyerleri çalışan sayısını azaltma yoluna gittiler” yorumunu yaptı. İşgücünün, bir önceki yılın aynı dönemine göre 630 bin kişi arttığına da işaret eden Ataman, “Daha fazla kişi çalışma isteği göstermesine rağmen ekonominin istihdam yaratma kapasitesinin daraldığı anlaşılıyor. Bugünkü tablodan, yakın bir gelecekte işsizlikte bir düşüş beklemek olası gözükmüyor” değerlendirmesinde bulundu.