Üç buçuk milyonu aşkın Suriyeli mülteciyi ağırlayan Türkiye’de, mültecilerin entegrasyonu için hükümet ve sivil toplumun gösterdiği çabalar her zaman sonuç vermiyor. Suriyeli vatandaşlar yaşadığı ayrımcılığı anlatarak, uyum içinde yaşamayı önemsediklerine dikkat çekti. İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı Yusufpaşa, Suriyelilerin yoğunlukta yaşadığı semtlerin başında geliyor. Suriyeli göçmenlerin açtığı bir lokantada çalışan M.D, Şam’da hukuk eğitimini bırakıp gelmiş. Suriyeli mültecilerin “politik bir kart” olarak kullanıldığını düşünen M.D.’ye göre, son dönemde yükselen Suriye karşıtlığı seçim sürecinin sonucu… Ancak bu durum, binlerce Suriyeli gibi sokakta ırkçılıkla karşılaşmadığı anlamına gelmiyor: “Suriyeli erkek arkadaşlarımla gezerken, ‘Suriyeli, evine dön’, ‘İşlerimizi elimizden aldınız’, ‘Sizin yüzünüzden kiralar arttı’ gibi tepkiler alıyoruz.” Biri 6, diğeri 8 yaşında İstanbul’da okula giden çocuklarının sorun yaşamadıklarını söylüyor: “Çünkü çocuk dediğin medyayı takip etmiyor! O yüzden arkadaş olabiliyorlar, aralarında sorun olmuyor.”

Her yerde, iyi ve kötü insan var

DW Türkçe’nin haberine göre, Mulham, 27 yaşında. Türkiye’ye geleli altı yıl olmuş. “Her yerde iyi ve kötü insan var” diyen Mulham da ayrımcı davranışlara maruz kalanlardan: “Geçen gün biri tramvayda, ‘Savaşmaktan neden kaçtın? Burada keyif mi yapıyorsun’ dedi. Başka biri araya girerek, ‘O bizim kardeş’ dedi. Ben sustum, cevap vermedim.” Mulham, Türklerin devletin kendilerine maaş bağladığını düşündüğünü ancak para kazanmak için çalıştıklarını özellikle vurguluyor. Diğer yandan, kimi Suriyelilere de Türkler gibi eleştiri getiriyor: “Bazıları sahile gidip nargile içiyor. Bu da olmaz. Ben nasıl komşum rahatsız olmasın diye gece 12’de ses yapmıyorsam bu da olmamalı.”

2 milyon Suriyeli çalışma yaşında

Türkiye İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre, 13 Haziran 2019 itibariyle Türkiye’de kayıtlı olan Suriyeli sayısı 3 milyon 614 bin. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) verilerine göre, Türkiye’de yaşayan 4 milyon Suriyeliden 2 milyonu çalışma yaşında. Bugüne kadar yürütülen meslek edindirme kurslarının da katkısıyla bir milyona yakın Suriyelinin çalışma hayatına kazandırıldığını belirleyen Göç İdaresi Müdürlüğü, Suriyelilere karşı ayrımcı söylemin bitmesi için Türkiye genelinde yeni bir seferberlik hazırlığı yapıyor. Siyasetçilerin bu seferberliği baltalamasından endişe duyan Göç İdaresi yetkilileri, “Hep birlikte uyumu öğreneceğiz. Bunun için her yolu deneyeceğiz. Çünkü Türkiye, Suriyelilere kucak açtı” diyor.

Yanlış bilgiler yayılıyor

İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır, Suriyelilerle ilgili özellikle sosyal medya üzerinden sürekli yanlış bilgilerin pompalandığından yakınıyor. Çorabatır, “Suriyeliler sınava girmeden üniversiteye kayıt yaptırmıyor. Hükümetten maaş almıyor. Ama tam tersi söylemler yayıldıkça ırkçılık ne yazık ki körükleniyor. Twitter’da bir siyasetçi ya da ünlü bir isim Suriyelileri hedef alıyor, bundan 4 milyon Suriyeli etkileniyor. Kaç Suriyelinin ırkçılığa maruz kaldığını gösteren bir istatistik yok, ama hepsi ırkçı söylemin hedefinde” eleştirisini getiriyor. Bu yanlış bilgilere karşı hükümetin, sivil toplumun ve AB’nin birlikte mücadele ettiklerini, ancak çoğu siyasetçinin bu mücadeleyi görmezden geldiğini dile getiren Çorabatır, “Bir siyasetçi çıkıyor, TSK’nın 380 bin askeri olduğunu, eli silâh tutan Suriyeli sayısının ise 1 milyona ulaştığını söylüyor. Bunu Twitter mesajı yapıyor. Böyle mesajlar olduğu sürece ırkçı tartışmaların bitmesi mümkün değil. Siyasetçiler, bu konuda çarpık düşünmekten ve toplumu kışkırtmaktan vazgeçmeli” diyor.

Yasal çalışma izni alamıyorlar

Türk hükümeti, Suriyeliler başta olmak üzere mültecilere dönük nefret söyleminin yaygınlaşmasını önlemek için 2019’u “uyum yılı” ilân etmişti. Bu kapsamda “birlikte yaşama kültürünü” geliştirmek amacıyla Suriyelilerin uyumuna dönük projelere ağırlık verildi. Türkiye genelinde Suriyeliler için meslekî eğitim kursları açılırken, Suriyelilerin bu kurslar aracılığıyla Türk ekonomisine katkısının arttırılması hedeflendi. Ancak yine bu kurslarda Suriyeliler için yasal çalışma şartlarının oluşturulmadığı görüldü. İGAM Başkanı Metin Çorabatır, Suriyelilere öncelikle ‘mülteci’ statüsü verilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Çorabatır “Suriyeliler mülteci sayılmadıkları için yasal çalışma izni de alamıyor. Çalışamadıkları için de onların uyumuna dönük onlarca proje havada kalıyor” diyor. Çorabatır’a göre hükümetin vakit kaybetmeden hukukî mevzuatı değiştirmesi gerekiyor. Ancak hükümet, “geçici koruma statüsü” verdiği Suriyeliler için bir mevzuat değişikliği yapmayı henüz gündemine almış değil.

‘Beni kabul edemediler’

İsmini değiştirdiğimiz 57 yaşındaki Sara, Suriye’de önemli projelere imza atmış bir mimar. İstanbul’da iş ararken başörtülü olması dolayısıyla hakarete uğramış. “Kapalı kadınların ev hanımı ya da temizlikçi olacağını bile söylediler. Hayal kırıklığına uğradım, ama pes etmedim” diyor. Şu an bir işi olsa da, “Maaşım çok düşük, çünkü ben Suriyeliyim” diyor. Türk devletinin Suriyelileri kucakladığını söylüyor, ama halkın benzer bir tutum göstermemesinden yakınırken gözyaşlarını tutamıyor: “İş arkadaşlarım beni kabul edemedi. Çünkü kadınım, Arap‘ım, Suriyeliyim. Onlardan tecrübeliyim, ama Suriyeli değerli olamaz yani… Üç Ramazan geçti, bir kere iftara çağırmadılar. Artık kabul etmem lâzım, beni istemiyorlar. Artık gitmek istiyorum...”

Deutsche Welle Türkçe