15 Temmuz Komisyonu, çalışma süresinin sonuna geldi. Komisyon hızlı başladı, yavaş ilerledi. Darbe girişimi gecesinin en önemli aktörlerini dinlemedi. Pek çok soru cevapsız kaldı. Aljazeera’de yer alan habere göre cevapsız sorular yüzünden bundan sonra yapılması gerekenlerde de boşluklar var. AKP’li üyelere göre, yeterli çaba gösterildi, muhalefete göre ise, komisyon yapabileceğinin çok azını yaptı.

Liste kısaldı

15 Temmuz Komisyonu darbe girişiminden on gün sonra, 26 Temmuz 2016’da Meclis’teki dört partinin de destek vermesi ile kuruldu. Hızla kuruldu ama başlangıçtaki hızını koruyamadı. Önce, çalışma günü ve süresi azaldı. Sonra, dinlenecek isim listesi kısaldı.

Çalışmalar neden devam etmedi?

4 Ocak 2017’de 3 aylık çalışma süresi dolacak olan komisyonun bir ay daha çalışma kararı alması mümkün. Ancak, iktidar partisi çalışmaları daha fazla sürdürmek niyetinde değil. Bunun nedeni merak edilen tüm soruların büyük ölçüde yanıtlanmış olması ya da tatmin edici sonuçlara ulaşılması değil. AKP’ye göre, yeterli çalışma yapıldı. Muhalefete göre ise, AKP’nin komisyonun çalışmalarından duyduğu rahatsızlık. Buna gerekçe olarak da, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 9 Aralık’ta yaptığı açıklama gösteriliyor. Erdoğan; “Artık darbe komisyonu yapacağı çalışmalarını yaptı. Şöyle süratle inşallah şu son adımlarını da atıp artık raporunu hazırlayıp göndermek suretiyle görevini tamamlarsa isabetli olur diye düşünüyorum” dedi. Muhalefete göre, Erdoğan’ın bu sözleri AKP için ‘artık bitirin’ demekti.

Kim, neden rahatsız oluyor?

CHP’li Zeynel Emre komisyonun ilk başlarda, hatta tam olarak eski MİT Müsteşarı Emre Taner’in komisyona gelişine kadar iyi çalıştığı görüşünde. Emre, “İstediğimiz her şey olmasa da amaca daha yakın çalışmalar oluyordu. Ama ondan sonraki bölümde amaçtan gitgide uzaklaştı” dedi. Ona göre, bunun nedeni AKP’nin rahatsız olmaya başlaması: “Benim kanaatim, bu işin siyasi uzantıları, siyasetle ilişkisi, 14 yıllık AKP iktidarında oluşabilecek zararlar göz önünde bulundurularak, bir yerde dur kararı verildi.” Komisyonun kurulmasından dolayı AKP’nin huzursuz olduğunu belirten Taner, “Bugün sözkonusu olsaydı, komisyon kurulması reddedilirdi. Gerekçe olarak da, ‘yargısal alana müdahale’ denirdi. ‘Biz ona girmeyelim’ denilirdi.” değerlendirmesinde bulundu. 

‘Yeni sorular sormak gerek’

MHP’li ve CHP’li üyelere göre, komisyonda açıkta kalan bir kaç nokta var. Bunların başında da 15 Temmuz gecesinde yaşananlar.

O gecenin iki önemli aktörü, MİT Müsteşarı Hakan Fidan ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hulûsi Akar komisyon tarafından dinlenmedi. Akar’a, artık çalışma süresinin neredeyse sonunda sadece AKP milletvekillerinin soruları gönderildi. Muhalefet milletvekilleri yazılı soruya, “Araştırmanın ruhuna aykırı olduğu ve söyleneceklere göre yeni sorular sormak gerektiği için” karşı çıktı. O nedenle soru vermedi.

Peki bu komisyon ne yaptı?

Toplam 15 milletvekilinden oluşan komisyonun üyeleri 20 Ağustos 2016’da belirlendi. İlk toplantısı olan 4 Ekim 2016’dan, 2016 yılının son toplantısı 22 Aralık’a kadar 22 toplantı yaptı. Darbe gecesinin kritik noktaları Gölbaşı Özel Harekât Merkezi, Türksat, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın konakladığı Marmaris, İstanbul Yeşilköy Havalimanı gibi bazı yerlerde inceleme yapıldı.

Kimler konuştu?

50 isim komisyonun davetini kabul etti. Bunların arasında açıklamalarıyla dikkat çeken isimler, eski Genelkurmay Başkanları Hilmi Özkök, İlker Başbuğ, Işık Koşener, eski MİT Müsteşarı Emre Taner, eski İçişleri Bakanları Mehmet Ağar ve Efkan Âlâ, darbe gecesi Genelkurmay Başkan vekilliğine atanan şimdi İkinci Başkan olan Ümit Dündar, darbe gecesi etkisiz hale getirilen eski Jandarma Genel Komutanı Galip Mendi oldu. Komisyon ayrıca, bir dönem Gülen hareketiyle yakın ilişkileri olan yazarlar Hüseyin Gülerce, Fehmi Koru ve Doktor Hasan Polat’ı, hem örgüt mağduru hem de hareket  ile ilgili kitaplar yazan eski asker Mustafa Önsel, Nedim Şener gibi isimleri de, geçmişte örgüt ile ilgili çalışmalar yapmış olan eski Emniyet Genel Müdür Yardımcısı Cevdet Saral, Adana Emniyet Müdürü Osman Ak’ı dinledi.

Bu komisyona ne denir?

Sezgin Tanrıkulu da düzenlediği bir basın toplantısında, “Saat 15.00 ile saat 20.00 arasındaki 5 saatlik süreyi araştırmayan ve onların muhataplarını çağıramayan, dinleyemeyen komisyona darbe komisyonu denilebilir mi?” değerlendirmesinde bulundu. 

Rahatsız oldular...

Bazı isimlerin önce komisyon tarafından dinleneceği duyuruldu ancak daha sonra vazgeçildi. Bazen de dâvetler kabul edilmedi. Örneğin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın darbe girişimine ilişkin kendisini uyaran ilk isim olduğunu söylediği eniştesi Ziya İlgen, eski Genelkurmay Başkanı Yaşar Büyükanıt, Genelkurmay Başkanı Akar dinlenecek isimler olarak açıklandı. Ama bu AKP kulislerinde rahatsızlık oluşturdu. Partide tartışılmadan ve doğuracağı sonuçlar hesaplanmadan davetlerin yapıldığı eleştirisi dillendirildi. AKP’li bir çok isme göre kamuoyuna yanlış izlenim verildi.